ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ
2021
, 7
(1
04
)
монотон воситаларни тақдим этиш имконини
берадиган билимларни тақдим этишнинг бун-
дай моделларини яратишдир. Иккинчи вазифа -
бу инсоний билимларни визуаллаштириш, улар
учун матнли тавсифларни танлаш мумкин эмас.
Учинчиси, кузатилган расмларнинг тасвирлари-
дан кузатилган расмларнинг динамикасининг
орқасида яширилган механизмлар ва жараён-
лар ҳақида баъзи гипотезаларни шакллантиришга
ўтиш йўлларини излашдир.
Шундай қилиб, ўқув жараёнини ташкил этишда
мультимедиа технологиялари (ахборотдан тезкор
фойдаланиш, аудио ва визуал материалларни
улаш ва бошқалар)дан фойдаланиш, шубҳасиз,
аниқ афзалликларга эга. Бундай технологиялар-
дан фойдаланиш ўқув маълумотларини сезиларли
даражада фаоллаштиради, уни идрок қилиш ва
ассимиляция қилиш осонроқдир.
Тадқиқотнинг объекти.
Мазкур илмий-тадқиқот объекти сифатида
физик жараён ва ҳодисаларни рақамли модел-
ларда, мультимедиа дастурларида намоён этиш
жараёни олинган.
Тадқиқотда қўлланилган усуллар.
Мультимедиа дастурлари имкониятидан фой-
даланган ҳолда рақамли моделлаштиришдан ўқув
жараёнларида фойдаланиш ўзининг самарасини
беради. Жумладан, физик тажрибаларни анъана-
вий ўтказишда мумкин бўлмаган ёки тажрибада
1
Ҳабибуллаев П., Бойдедабаев А. ва бошқалар. Физика.
Умумий ўрта таълим мактабларининг 9-синфи учун
дарслик.
–
Тошкент: Ғ.Ғулом номидаги нашриёт-матбаа
ижодий уйи,
2019. 6
-бет.
кузатиб бўлмас даражада тартибсиз ҳаракатланган
физик жараённи кузатиш ва таҳлил этиш имко-
нини беради.
Натижалар ва амалий мисоллар.
Ҳозирги вақтда умумтаълим мактаблари
ўқувчиларига физика фанидан механика, моле-
куляр физика ва термодинамика асослари,
электродинамика, тебранишлар ва тўлқинлар,
оптика, атом ва ядро физикаси асосларига оид
кенгайтирилган асосий тушунчалар, жараёнлар,
ҳодисаларни, физик катталиклар ва уларнинг бир-
ликлари, қонуниятлар, боғланиш формулаларни
ўрганишида рақамли моделлаштириш имкония-
тини берувчи мультимедиа дастурларига эҳтиёж
сезилмоқда. Масалан, молекулаларнинг тартиб-
сиз ҳаракатини диффузия ҳодисасида ва Броун
ҳаракатида кўришимиз мумкин. Агар шиша идиш
тубига бир томчи бром томизилса, бир неча
секунддан сўнг идиш тубида тўқ жигарранг бром
буғлари ҳосил бўлади. Бу буғ тепага кўтарилиб,
ҳаво билан аралаша бошлайди, яъни диффузия
жараёни кузатилади. Ҳаво ва бром молекулала-
рининг диффузияси уларнинг молекулаларининг
бетартиб иссиқлик ҳаракати туфайли юз беради
(1-расм).
1827 йилда инглиз табиатшуноси Броун
молекуляр-кинетик назарияни тасдиқловчи муҳим
кашфиёт қилди. У тажрибада суюқлик ичида
муаллақ турган гул чанги заррачалари доимо
бетартиб ҳаракат қилиши натижасида уларнинг
маълум вақт давомидаги вазиятлари мураккаб
синиқ чизиқлар шаклида бўлишини кузатди.
1-расмда Броун заррачасини 30 сония давоми-
Do'stlaringiz bilan baham: |