Zahiriddin muxammad bobur nomidagi andijon davlat universiteti toirjanov elyor isaqovich

3.2. Gimnastika jihozlari 
Zalda o’matilgan gimnastika devori umumrivojlantiruvchi 
mashqlar bajarish  va tirmashib chiqish uchun qo’llaniladi.  Uning 
balandligi  320  sm,  ustunlarining  orasi  100  sm.  Gorizontal 
zinapoyalar  (reykalar)  ustunlarga  mahkamlangan  bo’ladi  (1  -
rasm). 
1 –rasm. gimnastika devori 
Gimnastika  narvoni  tirmashib  chiqish  va  tirmashib  o’tish 
mashqlarini bajarish uchun qo’llaniladi. Uning bo’yi 5 m, eni 48 
sm, 
zinapoyalar 
(reykalar)ning 
diametri 
1-rasm.3,5 
sm, 
zinapoyalar oralig’i 25 sm bo’ladi. 
Gimnastika  o’rindig’i  umumrivojlantimvchi  mashqlar, 
muvozanat  saqlash,  tayanish,  tirmashib  chiqish  va  h.k. 
mashqlarni  guruhlarga  bo’lib  bajarish  uchun,  shuningdek, 
shug’ullanuv-  chilarning  mashqlar  orasida  dam  olishi  uchun 
qo’llaniladi.  Uning  bo’yi  4  m,  eni  24  sm,  balandligi  30  sm 
bo’ladi.  Uning  pastki  tomonida  boshidan  oxirigacha  eni  5 
santimetrli  to’rt  qirrali  yog’och  qoqib  qo’yilgan  bo’ladi.  Bu  esa 

---

40 
 
uni  ag’darib  qo’yib,  muvozanat  saqlash  mashqlarini  bajarishda 
foydalanish imkonini beradi. 
Tirmashib  chiqadigan  arqon  (yoki  langarcho’pni) 
shipdagi  to’sinlarga  yoki  maxsus  «tirsaklarga»  osib  qo’yiladi. 
Uning  yo’g’onligi  qo’l  ushlash  uchun  qulay,  uzunligi  esa  4-6  m 
bo’lishi  kerak.  Foydalanish  oson  bo’lishi  uchun  har  yarim  metr 
oraliqda rangli tasmalar (qiytiqlar) belgilab qo’yiladi. 
Halqalar,  odatda,  maxsus  «tirsak»larga,  maktab  zallarida 
ba’zan  ship  to’sinlariga  (shipi  baland  zallarda  esa  ilgakka) 
osiladi.  Ularning  osilgan  joyi  poldan  5,5  m  baland  bo’ladi. 
Halqalarning o’zi poldan 2,5 m balandlikda, ikki halqa orasidagi 
masofa  esa  50  sm.ni  tashldl  etadi.  Devorga  mahkamlanadigan 
halqalarda  maxsus  quit»bo*  lib.  ana  shu  qulf  yordamida  zanjirni 
devorga qoqilgan qoziqqa mahkamlab qo’yiladi. 
Mashg’ulotlar  oldidan  halqalarning  poldan  qancha 
balandligini,  ular  orasidagi  masofani,  har  ikki  halqaning  baland-
pastligini,  shuningdek,  tasmalarning  mustahkamligini,  arqonlar, 
qayishlar  hamda  to’qalarning,  halqalarning  sirti  qay  holatda 
ekan- ligini tekshirish kerak. 
Oyoq siltash uchun dastakli ot. Bo’yi 160 sm, eni 36 sm, 
dastaklari 40-45 sm oraliqda simmetrik o’rnatilgan dastaklarning 
dastakli  ot  sathidan  balandligi  12  sm,  poldan  balandligi  esa  120 
sm  bo’ladi  (2-rasm).  Dastakli  otning  usti  charm  yoki  sun’iy 
charm bilan qoplangan bo’ladi. 
 
 

---

41 
 
 
2-rasm. Sakrash uchun dastakli ot 
Uning o’lchamlari ham yuqoridagi dastakli otdagi singari 
bo’ladi-yu,  faqat  dastaklari  bo’lmaydi.  Dastakli  ot  uzunasiga 
qo’yilib,  tortqichlar  yordamida  mahkamlanadi.  U  uzoqdagi  va 
yaqindagi qismlarga (o’rtasidan) bo’lingan bo’ladi. 
Dastakli  otning  poldan  balandligi  110-150  sm.  Ayollar 
uchun bu jihoz 110 sm balandlikda ko’ndalang qo’yiladi. 
«Eshak».  100  sm.dan  160  sm.gacha  bo’lgan  balandlikda 
ko’ndalang  yoki  uzunasiga  qo’yiladi,  bo’yi  60  sm,  qalinligi  40 
sm.  Uning  ustiga  charm  yoki  sun’iy  charm  qoplangan  bo’ladi, 
hozirgi kunda bu gimnastik jihoz qo’llanilmaydi. 
Gimnastikaga  oid  jihozlarni  ikki  kishi  mashg’ulot 
o’tkazadigan joyga olib borib qo’ysa bo’ladi. Bunda ulardan biri 
dastakli  otning  oldiga,  ikkinchisi  orqasiga  o’tib,  har  ikki  si  ham 
oldinga  qarab  turadi  va  jihozning  tanasiga  yaqin  joydan 
oyoqlaridan  ushlab  ko’tarib,  bir  xil  qadam  bosib  yuradilar. 
Jihozni  ko’tarayotganda  yoki  yerga  qo’yayotganda,  uni  bir 

---

42 
 
tomonga  og’dirib  turib,  oyoqlarini  kerak  belgilarigacha 
chiqariladi,  keyin  narigi  tomoniga  og’dirib,  qolganlari 
chiqariladi.  Oyoqlar  rangli  bo’yoq  bilan  belgilangani  ma’qul. 
Mashg’ulot  oldidan  jihozning  qanchalik  mahkam  turganligi, 
qoplamasining 
butunligi, 
dastaklarining 
sirti 
(kertiklar, 
magneziya qotib qolgan joyiari va h.k.) tekshirib ko’riladi. 
Qo ‘shpoyalar: a) erkaklarning qo’shpoyalari (3-rasm, a). 
Yog’ochlarning  uzunligi  350  sm  (tuxumsimon  shaklda). 
Yog’ochlar 
poyaga 
mahkamlab 
qo’yilgan 
moslamalar, 
tirgovuclilarga sharnirda biriktirilgan bo’ladi. Yog’ochlar poldan 
160-170 sm balandlikda o’rnatilib, ular oralig’i 42-62 sm bo’ladi;