Zahiriddin muhammad bobur nomidagi



Download 1,24 Mb.
Pdf ko'rish
bet12/43
Sana15.07.2021
Hajmi1,24 Mb.
#120507
1   ...   8   9   10   11   12   13   14   15   ...   43
Bog'liq
katalitik reaksiyalar va ularning amaliy ahamiyati

                                           v=kc 

С-modda konsentratsiyasi gazlarda parsial bosim olinadi. 

Gaz muhitida boradigan reaksiya: 

                                      



I

I

2

2



 

monomolekulyar 



reaksiyaga 

misolbo‘ladi. 

Bunda, 

dastlabki 

modda 

konsentratsiyasi  C  bo‘lsa,  monomolekulyar  reaksiyaning  tezligi  massalar  ta‘siri 



qonuniga ko‘ra: 

                             



kc

dt

dc

v



 

 



 

 

 



 

bo‘ladi. 

k-  reaksiyaning  tezlik  konstantasi  bo‘lib,  vaqtning  teskari  o‘lchami  bilan 

ifodalanadi. (sek-1yoki minut-1) 

Bimolekulyar reaksiyalar- 

 

Bir  tur  moddaning  bir  molekulasi  bir  vaqtning  o‘zida  ikkinchi  tur 



moddaning  bir  molekulasi  bilan  to‘qnashuvi  yoki  bir  tur  moddaning  ikki 

molekulasi o‘zaro to‘qnashishi natijasida sodir bo‘ladigan reaksiyalarga aytiladi. 

Ikkimolekulyar reaksiya sxemasi: 

                            

...







D



C

B

A

    


 

 

 



yoki 

                         

...







C



B

A

A

   


 

 

shaklida  yoziladi. 



Misol uchun, vodorod yodidning ajratilishi: 

                             

HI

H

2



+I

2

 



yoki eterifikatsiya reaksiyasi: 

              



O

H

H

COOC

CH

OH

H

C

COOH

CH

2

5



2

3

5



2

3



 



Misol bo‘ladi. 

Agar dastlabki  moddalarning konsentratsiyalarini  C

1

 va C


2

 bilan belgilasak, 

biomolekulyar reaksiya tezligi: 



15 

 

                    



2

1

C



kC

dt

dc



 

 



 

 

 bo‘ladi. 



 Agar 

2

1



C

C

bo‘lsa  V=kC



2

  bo‘ladi.  Bimolekulyar  reaksiyalarda  k  ning 

o‘lchami l

3

 m



-1

t

-1



 bo‘lib, 

sek

mol

l

 bilan ifodalanadi. 



l -uzunlik o‘lchami,    t-vaqt o‘lchami,   m-modda miqdori o‘lchami 

 Uch  molekulyar reaksiyalar-  Bir  vaqt bir  moddaning  uch  molekulasi to‘qnashishi 

natijasida  sodir  bo‘ladi.  Bu  reaksiyalarning  sxemasi: 

...


F

E

D

C

B

A





 yoki 

...


3





D



C

B

A

 shaklida  yoziladi.  Oddiy  trimolekulyar  reaksiyaning  tezlik 

ifodasi: 

                                

3

2

1



C

C

kC

dt

dc



 

 bunda 


3

2

1



C

C

C

dastlabki  moddalarning  konsentratsiyalari.  Tezlik  konstantasi  k  ning 

o‘lchami  l

6

m



-2

l

-1



 bo‘lib, 

sek

mol

l

2



bilan ifodalanadi. 

Azot (II) oksidning H

2

 bilan qaytarilishi: 



 

O

H

O

N

H

NO

2

2



2

2



 



trimolekulyar reaksiyaga misol bo‘ladi. 

Faqat reaksiya tenglamasiga qarab, reaksiyaning qaysi sinfga kirishi haqida xulosa 

chiqarib bo‘lmaydi. Masalan: 

                                      



O

H

I

H

O

H

I

2

2



2

2

2



2

2





 



Reaksiyaning  yig‘indisi  tenglamaga  qarab,  besh  molekulyar  reaksiya  deb 

o‘ylash mumkin. Lekin, tajribada bu reaksiyaning oraliq bosqichlaridan birida: 

                                  

O

H

IO

O

H

I

2

2



2





 

Tenglamaga muvofiq gipoyodit kislotani anioni IO

-

 hosil bo‘ladi. 



Hosil bo‘lgan IO

-

 ionlari H



-

 ionlari bilan birikadi: 

                                    IO

-

 +H



+

HIO 


HIO kuchli oksidlovchi bo‘lganligi sababli I

-

 ionini oksidlaydi: 



                                      HIO+I

-

+H



+

I

2



+

H

2






16 

 

    Ko‘rinib  turibdiki,  shunga  o‘xshash  murakkab  reaksiyaning  tezligi  uning  eng 



sust boradigan oraliq bosqichidagi tezligiga bog‘liqdir. Katalizatorlar rеaksiyaning 

aktivlanish  enеrgiyasini  kamaytiradi.  Rеaksiyani  tеzligi  aktivlanish  enеrgiyasiga 

tеskari  proportsional  ekanligini  bilamiz.  qanday  bo’lmasin  biror  rеaksiya 

katalizatorsiz  sеzilarli  tеzlik  bilan  borsa,  bu  hol  rеaksiyaning  aktivlanish 

enеrgiyasi,  hatto  katta  enеrgiya  zahirasiga  ega  bo’lgan  molеkulalarning 

enеrgiyasidan ham yuqori ekanligini ko’rsatadi. 

V, V

k

 – rеaksiya tеzligi, katalizatorsiz va katalizator ishtirokida 



Е – aktivlanish enеrgiyasi bo’lsin.  

    Katalizator 

rеaksiyaning 

aktivlanish 

enеrgiyasini 

ma'lum 


sharoitda 

molеkulalarni  o’zaro  kuchini  еnga  oladigan  darajaga  qadar  kamaytiradi,  natijada 

rеaksiya  tеzligi  oshadi  (V

k

  >  V).  Dеmak  katalizatorlarning  rеaksiyalar  tеzligini 



oshirishiga asosiy sabab, katalizator ishtirokida rеaksiyani aktivlanish enеrgiyasini 

kamayishidir  yoki  uning  parchalanishidir  (Е  +Е

1

  +  Е


2

  +  Е


3

).  Turli  katalizatorlar 

rеaksiyani  aktivlanish  enеrgiyasini  turli  darajagacha  kamaytiradi.  quyidagi 

jadvalda  ayrim  moddalarni  gidrogеnlash  rеaksiyasini  aktivlanish  enеrgiyasining, 

turli katalizatorlar ishtirokida qanday kamayishi ko’rsatilgan (1 - jadval).  


Download 1,24 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   8   9   10   11   12   13   14   15   ...   43




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish