Zahiriddin muhammad bobur nomidagi

N

C

=

S

C H

3

P h

H

+

N

C

S

C H

3

P h

H

=

-

 

C H

3

C

O

Z n

E t

P h

N

N

P h

Z n

E t

O

C

C H

3

              

S

N

Z n

E t

Z n

S

N

P h

C

C H

3

C

H

3

C

P h

E t

E t

Z n

S

N

P h

C

C H

3

P y

P y

 

 

Piridin    bilan    1:1      nisbat    tartibli    kompleks    hosil    qilishi    sakkiz  a`zoli    tuzulishni  

ehtimodan    yiroq    ekanligini    tasdiqlaydi.  To`rt  a`zoli  tuzulma    foydasiga  YaMR    spektrlar  

natijalari  berilgan. 

Piridin  ishtirokida  Zn-S  molekulalararo  ko`priklari  uzulib,  ichki    malekulalarning 

ko`priklari  saqlanib  qoladi.  YaMR  natijalariga  ko`ra,    xelatlashgan  TMED    ligandi    mavjud.  

TMED  bilan  kompleksda  rux  atomi  penta  koordinatsion  holatda  bo`ladi; 

                                            

H

2

C

S

Z n

E t

C

N

C H

3

P h

N

N

H

2

C

C H

3

C H

3

C H

3

C H

3

 

Keltirilgan    misol  rux  organik  birikmalar    orasidagi  pentakoordinatsionni    birinchi  

holatidir [5]. 

P – (etilrux)difenilfosfinni  fenilizotio  sianat  bilan  1:1  nisbatda  tasirlashada  (1  soat  

60˚C da  benzolda) quyidagi  reaksiya  boradi. 

S

P h

E t  -  Z n P P h

2

 + P h  -  N  =  C  =  S

E t  -  Z n  - N  -  C  -  P P h

2

=

 

Sof    birikma    suyultirilgan    benzol    eritmasidagi  dimerdir.  Spektral  natijalarga  ko`ra 

dimer Zn

2

S

2

 xalqasi va Zn – N ichki malekular bog`ga egadir: 

---

39 

 

E t

E t

C

S

P h

Z n

Z n

N

P P h

2

S

N

C

P h

P P h

2

 

Bu    birikma      purin    bilan  2:  1    nisbat  tarkibli  monomer  kuchsiz  kompleks    va  1:  1 

nisbatda TMED bilan puxta kompleks hosil qiladi. Quyida keltirilgan jadvalda  S –C  bog`larini  

yutulish IQ spektrlar chiziqlari  holati  natijalari  keltirilgan:               

                       IQ spektrlar chiziqlari  holati  natijalari. 

                                                                             II.2. 2-jadval 

Birikmalar 

V(С=O), cm 

– 1

 

NHPh *CS*PPh

2

 

980 

[EtZnNph * CS*PPh

2

]

2

 

968 

EtZnNph * CS*PPh *2Py 

987 

EtZnNph * CS*PPh *  

925 

(1)  Birikma    tiokarbonil      guruh    uchun    xos    chastotani    namoyish  etadi.  (2)Birikmada    bu  

chastotani    pasayishi    koordinatsiya    sababli    tiokarbonil    bog`    tartibi    pasayishi    bilan  

tushuntiriladi.  V(С=O)ni (3)  birikmada  ortishi  Zn – S koordinatsion  bog`ni  uzulishidan darak  

beradi.  Ruxning  koordinatsion  atrofi  o`rami  ikki  molekula  piridinni  biriktirib  olgani  uchun  

saqlanib  qoladi. 

S

P h

E t   -  Z n   -  N  -  C  -   P P h

2

P y

P y

=

 

TMED  bilan  kompleks  hosil  bo`lishida  V(С=O)  ning  kuchli  kamayishi С=S  bog`I  

kuchsizlanishini    ko`rsatadi.    V(С  –  N  )    yuqori    chaste`talar    tamoniga    siljib    C  –  N      bog`i  

tarkibini    ortishini    ko`rsatadi.    TMED    ligandning    bident    xarakteriga    ega    ekanligini  

tasdiqlovchi  qo`shimcha  spektral  natijalar  asosida bu  kompleksning  tuzulishini  quydagicha  

ifodalash  mumkin: 

---

40