Zahiriddin muhammad bobur nomidagi andijon davlat universiteti "tabiiy fanlar" fakulteti

Ichak lamblyasi (lot. Giardia lamblia, Giardia intestinalis)
— odamda limblioz 
qoʻzgʻatuvchisi Diplomonadidalar turkumiga mansub parazit bayroqchali protistlar 
turi. Odamlarning paraziti bo'lgan ichak lyamblilari mushuklar, itlar va qushlarning 
eng keng tarqalgan parazitlaridan biridir. Odamlarda o'n ikki barmoqli ichak, 
jigarning safro yo'llarida parazitlik qiladi. Sigir, qunduz, kiyik va qo‘ylarda ham 
uchraydi. Geografik taqsimot bo’yicha hamma hududlarda uchraydi. 

---

Morfologik xususiyati. U ikki shaklda mavjud: 1. Vegetativ shakli - 
noksimon trofozoit (12-14x5-10 mikron), ikki tomonlama simmetriyaga ega, qo'sh 
organellalar to'plami (2 yadro, aksonema, 4 juft flagella). Markazda aksostil o'tadi, 
oziqlanish osmotik, ko'payish aseksualdir. Yassilangan tomonda assimilyatsiya 
diski mavjud. 2-rasm 
Hayot sikli 
Ular faol holatda (trofozoit bosqichida) bo’yiga ikkiga bo'linish orqali 
ko'payadi. Ichakda hosil bo'lgan trofozoitlar ham, kistalar ham tashqi muhitga 
xo'jayinning ahlati bilan kiradi. Faqatgina yangi tuhumlar tanasiga og'iz yo'li bilan 
(ifloslangan suv yoki oziq-ovqat bilan) kiradigan kistalar tashqi muhitda omon 
qoladi. 
Lyamblioz
[Lambliosis] – lyambliyalar qo'zg'atadigan invazion kasallik. 
Odamlarda lyambliozni Lamblia intestinalis ko'zg'atadi. Lyambliyalarning 

---

harakatchan (vegetativ) va harakatlanmaydigan (pista) shakllari bor. Kasallik 
manbai lyambliyalar bilan zararlangan kishi hisoblanadi. Lyambliyalar sog'lom 
odamning me'da-ichak yo'liga tushib, ingichka ichakda ko'payadi va uning shilliq 
pardasini zararlaydi. Ular ingichka ichakdan yo'g'on ichakka o'tib (bu yer ular 
uchun noqulay sharoit hisoblanadi), o'z harakatini yo'qotadi va piyodalarga 
aylanadi. Ular najas bilan tashqariga chiqadi. Lyambliya sistalri tashqi muhitda 
yaxshi saqlanadi. Kasallik lyambliya tushgan ovqat (ayniqsa, meva va sabzvotlar) 
iste'mol qilinganda va suv ichilgada, shuningdek, kir qo'l va ro'zg'or buyumlari 
orqali yuqadi. Turli geografik mintaqalarda katta yoshdagi aholi orasida 5-12 % 
hollarda najasda sistalar topiladi. Lyamblioz aksari bolalarda uchraydi. Klinik 
belgilari zararlangan a'zoga qarab har xil bo'ladi. Ko'proq ichak va o't yo'llari 
zararlanadi. Ba'zan kasallik alomatlari ro'yrost ko'rinmay, enterit, xoletsistit va h. 
k. bilan birga kechishi ham mumkin. Tekshirish chog'ida najasdan 
lyambliyalarning sistasi, o't (safro)dan uning vegetativ shakllarini topish mumkin. 
Lyambliozning oldini olishda shaxsiy gigiyena qoidalariga qat'iy rioya qilish talab 
etiladi. Davosi: kasallikning kechishiga qarab trixopol, furazolidon, aminaxinol va 
boshqa(lar) buyuriladi. O'zbekistonda lyambliozning turli jihatlari prof. N. A. 
Dehqonxo'jayeva tomonidan chuqur o'rganilgan. 
Infektsion manbai. Lyambliya kistalarini najas bilan chiqaradigan odam 
(kuniga 300 million kistagacha). Lamblianing tarqalishiga noqulay sanitariya-
gigiyena sharoitlari yordam beradi. Muayyan vaziyatga qarab, infektsiya iflos 
qo'llar, turli xil oziq-ovqat mahsulotlari, ayniqsa issiqlik bilan ishlovsiz iste'mol 
qilinadigan (sabzavot, rezavorlar va boshqalar), suv, uy-ro'zg'or buyumlari orqali 
sodir bo'lishi mumkin. Invaziv shakl (kist) odamga og'iz orqali kiradi. Vegetativ 
shakli o'n ikki barmoqli ichak va o't yo'llarida rivojlanadi. Yo'g'on ichakda Giardia 
hayoti uchun sharoitlar kamroq qulay bo'ladi, shuning uchun Giardia zich qobiq 
bilan qoplangan. Najas bilan kistalar tashqi muhitga chiqariladi. 
Patogen ta'siri: ichakning funktsiyalari va so'rilish qobiliyatining buzilishi 
(yog'lar, uglevodlar va vitaminlarning so'rilishining buzilishi). Mexanik tirnash 

---

xususiyati, ichakdagi sitotoksinlarning chiqishi bilan tavsiflanadi. Ehtimol, 
kasallikning asemptomatik kursi - tashish. O'ng hipokondriyumda og'riq bo'lishi 
mumkin. Giardia ning toksik parchalanishi yoki metabolik mahsulotlari umumiy 
holatning yomonlashishi, anemiya, asabiy, ruhiy va boshqa kasalliklar, oshqozon 
va ichak sekretsiyasining buzilishi shaklida umumiy buzilishlarning sababi bo'lishi 
mumkin. Giardia ning ichakdagi umri 30-40 kun. 
Diagnostika. Najasda kistalar va o'n ikki barmoqli ichak sharbatida vegetativ 
shakllarni zondlashda aniqlash. Immunoenzim usullari (o'ziga xos antikorlar 
giardiasis va kist tashuvchisi bo'lgan bemorlarning qon zardobida aniqlanishi 
mumkin). 
Oldini olish choralari: 
a) jamoatchilik - o't pufagi kasalliklari bilan og'rigan bemorlarni va shaxslarni 
tekshirish, lyambliozni aniqlash va bemorlarni davolash; 
b) shaxsiy - shaxsiy gigiena qoidalariga rioya qilish (qo'llarni, sabzavotlarni, 
mevalarni, qaynoq suvni yuvish).
Shuningdek, 
lyamblioz 
kasalligini 
oldini 
olishda 
shaxsiy 
gigiyena qoidalariga rioya qilish, bolalar tirnoqlarini tez-tez olib turish, qo'llarini 
toza tutish, barmoqlarini og'ziga solish va so'rish, tirnoq tishlashi kabi yomon 
odatlarga yo'l qo'ymaslik, o'ynab kelgandan keyin, hojatxonadan so'ng, 
ovqatlanishdan 
oldin 
qo'lni 
sovunlab 
yuvish, 
ularda 
gigiyenik 
ko'nikmalarni shakllantirish, xonadonlarni toza tutish, meva va sabzavotlarni, 
ko'katlarni toza suvda yaxshilab yuvib, so'ngra chayib iste'mol qilish, ya'ni 
ovqatlanish gigiyenasiga rioya qilish asosiy chora-tadbirlar hisoblanadi.