Z. T. Taxirov nashr jarayoni asosiy bosqichlari

qartirib tuzatishining o‘qib tuzatishdan farqi shundaki, bunda
matnga beVosita qo‘l uriladi. Shvinga ko‘ra muharrir matnning
mazmuniy va sintaktik o‘ziga xosligini hisobga olishi lozim.
Qo'lyozmani baholash jarayonida matnni qisqartirib ketish,
ya’ni qisqartirib tuzatishda matnda amalga oshiriladigan o‘zgarti-
rishlami ikki turga ajratish mumkin. Birinchisi, matnning 
muayyan 
qismlarini 
qisqartirish, ikkinchisini, shartli atash mumkin, 
matn 
ichki qisqartirilishi.
Birinchi tur qisqartirishda muayyan ma’noviy bo‘g‘inni tashkil
etuvchi qism qisqartiriladi. Albatta, bu parcha, odatda, muayyan tu-
zilishga va sintaktik qurilishga ega bo‘ladi. Baholash jarayonida
bir qolipdagi misollar, bitta mazmuniy qatordagi asos (fakt) lar,
qo‘shimcha tafsilotlami qisqartirish qiyinchilik tug‘dirmaydi. Agar
qisqartiriluvchi qismlar to‘g‘ri aniqlangan, muallif bayon usuliga
zid bo‘lmasa, mazmunga putur etkazmasa mam qisqartirilishidan
so‘ng ko‘p mehnat talab qilmaydi, faqat qismlararo bog‘lanishni
ta’minlash uchun bir oz ishlash kerak bo‘ladi, xolos. Bu ham faqat
matn qismlarining uyg‘unligiga hizmat qiladi. Matnni qisqartirar
ekan muharrir, doimo, qisqartirilgan parcha va faktlar keyingi ba-
yonda bilvosita qayd etilmasligiga alohida e’tibor berishi kerak
bo‘ladi.
Matn mazmuniy bo‘g‘inlari o'rtasidagi bog‘liqlik shart bo‘lsa,
unda yirik qismlar qisqartirilishi mumkin bo‘lmaydi. Bunday
hollarda matn ichki qisqartirilishi amalga oshiriladi. Mazkur qis-
qartirilishda muharrir matnga ancha chuqurroq kirib boradi, ya’ni
matnga ko'proq dahldor bo‘ladi.

---

A'HttMlnp. mliilns sil'atini baholashga aloqador qisqartirishlarga