Z. T. Taxirov nashr jarayoni asosiy bosqichlari

Jonim Poshshaxon, qaerliksiz, qanday shamol sizni bu yerga
uchirdi?..
- Daftarimni ochib nima qilasiz? - dedi.
Mo ‘ylovini burib-burib unga tikildi Tantiboyvachcha
”.
Adib shu o‘rinda kitobxonni Gulandomning alam va xasrati 
tarixi bilan tanishtiradi. U Namanganda tug‘ilgan, ellikdan oshgan
193

---

boyga kundosh ustiga tekkani, boy o‘lgach, uning gumashtalaridan 
bin tomonidan chuv tushirilgani, natijada uysiz-joysiz, sariq 
chaqasiz qolgani, ustiga ustak, olmoqchi bo‘lgan mirza yigitlardan 
biri uni Toshkentga olib kelib “to‘ppa-to‘g‘ri nomer degan joy” ga 
tiqqanini keyin tushinib yetgani ayon bo‘ladi.
Xudo... bu iflos yerga tushirganidan ko‘ra, jonimni olgani 
yaxshi edi. Buzildim, odamgarchiligim qolmadi, suratim odam, 
boyvachcha aka, mendan xayvon yaxshi...”
Bu shum taqdiming asar bosh qahramonlari Yo‘lchi va Gulnorga 
hech bir aloqasi yo‘q. Ammo aravasi sinib, qovunni “suv tekin” 
berishga majbur dehqon, otasini qarzini uzaman deb yerini sotgan 
yigit ham islovatxonaga tushib qolgan bechora ayol ham asr 
boshidagi muhit, jamiyatni qanday bo‘lganini ochib tashlanishida 
muhim ahamiyatga ega. Adib ikkinchi, uchinchi darajali personajlar 
taqdirini tahlil qilish orqali qashshoqlashgan qatlamning boshiga 
tushgan turli-tuman savdolafflaijniq gavdalantiradi.
Yuqoridagilardan m a’limi bo'ladiki, Oybek bu va boshqa 
qatlamlar yordamida markaziy personajlar - bosh qahramonlar 
siymosini ochiq-oydin ko‘rsatadi, asar g‘oyasini chuqur ifodalaydi, 
shuningdek, qalamga olgan tarixiy davr chin qiyofasini bor bo‘yicha 
ochib beradi. Abdulla Qodiriy va Oybeklar asosiy bo‘lmagan 
personajlar obrazini yaratishda ham tenesix a ^ z san’atkoridirlar.
Takrorlash va mulohaza uchun savollar
1. Personajlar tasnifi deganda nimani tushinasiz?
2. Qanday personajlar ikkinchi, uchinchi darajali personajlar 
deyiladi?

---

3. Ikkinchi, uchinchi darajali personaj laming ahamiyati 
nimada?
4. Bosh qahramonlar bilan ikkinchi, uchinchi darajali 
personaj laming farqi nimalarda ko‘rinadi?