Z. T. Taxirov nashr jarayoni asosiy bosqichlari

har bir so‘zning, matndagi har bir belgining mag‘zini chaqishga
qaratiladi. 0 ‘qilayotganning mazmunini tushunish uning tashqi
shaklini aniq idroklashdan boshlanib, ma’nosini nazorat etish
usulini qo'llash bilan yakunlanadi. Tafakkur jarayonining tadrijiy-
ligi matnni o‘qish harakatiga ko‘ra belgilanadi. 0 ‘qishda harakat
jumla iboradan yaxlit matnga o‘tish jaroyonidan iborat bo‘ladi.
0 ‘qishdagi bunday harakatda diqqatni jamlash ishni o‘qish bilan
bir vaqtda muharrirlik mulohazalarini ham qayd etib borishga
imkon beradi. Matnni chuqurlashtirilgan o‘qishda, uning qismlariga
alohida e’tibor berish va har bir qismni o‘qish bir qatorda bir yo‘la
mulohazalarni ham shakllantirib borish foydadan holi bo‘lmaydi.
Sidirg‘a o‘qishga muharrir baholash bo‘yicha matn ishlarining
yakunlovchi bosqichida kirishadi. Bu o‘qish aslida matnni so‘nggi
nazardan o‘tkazish - nazorat o‘qishi hisoblanadi. Mazkur o‘qishda
matn to‘lig‘icha-boshdan to oxirigachayoki muayyan qism tanlab,
sidirg‘a o ‘qiladi va u muayyan maqsadni ko‘zlab amalga oshiriladi.
Masalan, ismlar, familiyalar, geografik nomlar bir xil yozilganligini
tekshirish raqamlardagi ma’lumotlar, sanalar to‘g‘riligiga ishonch
hosil qilish uchun sidirg‘a o‘qish usulidan foydalaniladi.
Ensiklopedik nashrlarda, ayniqsa, bunday o‘qishning ahamiyati
katta. Ensiklopedik matnlar har qanday boshqa adabiyotlaming
matnlaridan o‘zining qisqa va lo‘ndaligi bilan ajraiib turadi. Unda
raqamli ma’lumotlar - sanalar, masofalar, havolalar, tenglamaiar,
qisqartmalar, ismlar, geografik nomlar, bir maqoladan boshqasiga
havolalar, tinish belgilar, terminlar va b. ko‘plab uchraydi.
Bularning barchasi aniqlik, bir xillik va muvofiqlikni talab etadi.
90

---