Z. T. Rajamurodov, B. M. Bozorov, A. I. Rajabov, D. G‘. Hayitov

Moddalarning aylanishi (o’zgarishi). Oziq moddalarning kimyoviy o’zgarishi ovqat hazmi traktida boshlanadi. Bu yerda ovqatlarning murakkab moddalari qon yoki limfaga surilishi mumkin bo’lgan ancha oddiy moddalargacha parchalanadi.

Surilish natijasidla qon va limfaga tushgan moddalar hujayralargacha yetib kelganidan keyin u yerda asosiy o’zgarishlarga uchraydi.Hosil bo’lgan murakkab organik moddalar hujayralar tarkibiga kiradi va ularning funksiyalarini bajarilishida ishtirok etadi.

Hujayralar ichida kechadigan moddalarning o’zgarishi hujayralar ichidagi bo’shliq yoki oraliq almashinuv deyiladi.Hujayralar ichidagi almashinuvda hal qiluvchi rolni hujayraning ko’plab fermentlari o’ynaydi. Ularning faoliyati tufayli hujayra moddalarida murakkab o’zgarishlar yuz beradi, ularning molekulalari ichidagi kimyoviy bog’lari uziladi, bu esa energiya ajralishiga olib keladi.

Bu yerda oksidlanish va tiklanish reaksiyalari muhim ahamiyat kasb etadi, hujayrada boshqa maxsus fermentlar ishtirokida fosfor kislotasi qoldig’i (fosforlanish), NH₂ aminoguruhni (qayta aminlanish), metil guruhi CH₃ (transmetillanish) va boshqa o’tish reaksiyalari kabi, shu tipdagi boshqa kimyoviy reaksiyalar ham bajariladi. Bu reaksiyalar paytida ajraladigan energiyalar hujayralarda yangi moddalarning hosil bo’lishi uchun, organizmni hayot faoliyatini ta’minlash uchun ishlatiladi.

Hujayralar ichidagi almashinuvning oxirgi mahsulotlari qisman hujayralarning yangi moddalarini tuzilishi uchun sarflanadi, hujayralar tomonidan foydalanilmaydigan moddalar organizmda ayiruv organlari orqali chiqarib tashlanadi.