Z. T. Nishanova, N. G. Kamilova, D. U. Abdullayeva, M. X. Xolnazarova

_______________Psixologik tadqiqot bosqichlari_______________

Tayyorgarlik bosqichi

I.  M uam m oning  o‘rganilganlik holatini  tah lil  qilish,  vazifalarini  bel- 

gilab  olish,  tadqiqotning  ishchi  farazini  ilgari  surish,  m etodikalar 

tanlash.________________________________________________________

II.  Xulosalar  ishonchliligini  ta ’m inlovchi  m a’lum otlar  to ‘plash.  Bu- 

ning uchun turli  m etodlar  qo‘llanilib,  bir yoki bir  necha bosqichlarda 

eksperim ent  o‘tkaziladi.__________________________________________

III.  Tadqiqot  natijalarini  m iqdoriy  qayta  ishlash,  o‘rtach a  qiymat, 

korrelyatsiya  koeffitsientlarini  aniqlash,  grafiklar  va  jadvallar,  dia- 

gram m alar  tuzish._______________________________________________

IV.  M a’lum otlarni  tavsiflash  (interpretatsiya  qilish),  xulosalar  ishlab 

chiqish._________________________________________________________

3-rasm.  Psixologik tadqiqot bosqichlari.

1. 

Tadqiqotlarni  tashkil  qilish  tekshiruvda  qo‘llaniladigan 

metod  va  metodikalarni  tanlash  hamda  sinab  ko'rishni  (pilotaj

49

---

tekshiruv)  o‘z  ichiga  oladi.  Tadqiqotga  tayyorgarlik  jarayonida 

tekshiriluvchilar va ularning soni  aniqlanadi.

Tadqiqot  metodi  —  bu  tadqiqotchini  qiziqtirgan  ma’lumotni 

qo‘lga kiritish yo‘li,  vositasi.

Tadqiqot  metodikasi  —  bu  psixik jarayonlar  va  ularning  xu­

susiyatlari to‘g‘risidagi  zarur ma’lumotlarni  qo‘lga  kiritish  uchun 

ishlatiladigan konkret usul va vositalar majmui.

2.  Tadqiqot  o‘tkazish  joyi  turli  xil  tashqi  shovqinlardan  xo- 

li  bo'lishi,  shu  bilan  birga  sanitariya-gigiyena  qoidalariga  javob 

berishi lozim.  Majbur qilmaydigan ish holati ta’minlanishi kerak.

3.  Tadqiqotning  texnik  ta’minlanishi  hal  qilinishi  lozim 

bo‘lgan masalalarga  mos  tushishi kerak.

4.  Sinaluvchilarni  sifat jihatidan bir xil  qilib  tanlash zarur.

5.  Tadqiqotchi  tadqiqotning  borishiga,  uning  barcha  bos- 

qichlarini  o‘tkazishga  ta’sir  etadi  (rejalashtirishdan,  to  xulosa  va 

tavsiyalar ishlab  chiqishgacha).

6

.  Yo‘riqnoma  yoki  ko‘rsatma  tadqiqot  boshlanishidan  oldin, 

tayyorgarlik  bosqichida  tuziladi.  U  aniq,  qisqa  va  bir  m a’noli 

bo‘lishi  lozim.

7.  Tadqiqot  natijalari  bayonnomalarda  qayd  etilib,  u  bir vaqt- 

ning  o‘zida ham to‘la,  ham  maqsadga qaratilgan bo‘lishi kerak.

8

.  Tadqiqotdan  olingan  ma’lumotlar  sifat  va  miqdor jihatdan 

analiz,  sintez  qilinishi,  ya’ni  qayta ishlanishi zarur.

Shunday  qilib,  ushbu  bobda  psixologiyaning  asosiy  va  yor- 

damchi metodlari,  ularning batafsil sharhi hamda psixologik tad- 

qiqotlarni  o‘tkazish sxemasiga to‘xtalib  o‘tdik.