Z. T. Nishanova, N. G. Kamilova, D. U. Abdullayeva, M. X. Xolnazarova

Rivojlantiruvchi:

  Olingan  nazariy  bilimlarni  mustahkamlab, 

amaliyotga  yo‘naltirish  yo‘llari  bo‘yicha  ko‘nikma-malakalarni 

rivojlantirish.

Tayanch  tushunchalar: 

kichik maktab yoshi,  o‘quvchi,  maktab 

ta’limi, psixologik tayyorgarlik,  o‘quv faoliyati,  shaxsiy tayyorgar­

lik,  intellektual tayyorgarlik,  harakat tayyorgarligi.

15.1.  Maktab  ta’limiga  psixologik tayyorgarlik va rivojlanishning 

ijtimoiy  shart-sharoitlari

Bolaning  maktabda  muvaffaqiyatli  o‘qishi  ko‘p jihatdan  ular­

ning  maktabga  tayyorgarlik  darajalariga  bog‘liq.  Bolaning  mak­

tabda o‘qishga tayyorligi quyidagilarni o‘z ichiga oladi.

1.  Shaxsiy  tayyorgarlik.

Motivatsion sohaning rivojlanganlik darajasi. Bilishga qiziqish­

ning mavjudligi.  Ijtimoiy munosabatlar tizimida o‘zining maxsus

272

---

o‘rni bo‘lishiga intilish,  muhim baholanadigan faoliyatni bajarish

— o‘quvchi bo‘lish.

Motivatsion  tayyorgarlik.  Katta  bog‘cha  yoshdagi  bolalar  aso­

san,  maktabda  o‘qish  uchun  ehtiyoj  sezadilar,  lekin bu  xohish va 

ehtiyoj  motivi  turlicha  bolishi  mumkin.  «Menga  chiroyli  for­

ma,  daftar,  qalam  va  ruchkalar  sotib  olib  berishadi»,  «Maktabda 

o‘rtoqlarim ko‘p boladi va men ular bilan mazza qilib o‘ynayman», 

«Maktabda  uxlatishmaydi».  Bunday  motivlarni  bolalarga  odatda 

ota-onalar  singdiradilar.  Maktabning  tashqi  ramzlari,  shubhasiz 

bolalarni juda qiziqtiradi, lekin bu maktabda muvaffaqiyatli o‘qish 

uchun  asosiy  sabab  bola  olmaydi.  Ota-onalar,  pedagog,  tarbi­

yachilar tomonidan bolalarga bilish,  o‘rganish motivlarining sing- 

dirilishi  maktabda  muvafaqqiyatli  o‘qish  omili bolib  xizmat  qila 

oladi.  «Men  otamga  o‘xshagan bolishim  uchun  o‘qishim  kerak», 

«Yozishni juda  yaxshi  ko‘raman»,  « 0 ‘qishni  o‘rganaman»,  «Mak­

tabda qiyin misollarni yechishni o‘rganaman»  — bunday motivlar 

to‘g‘ri  motivatsion tayyorgarlikka misol bola oladi.

«0 ‘quvchining  ichki  pozitsiyasi»  bolaning  maktab  ta’limiga 

tayyorligi  ko‘rsatkichi  sifatida  — psixologik yangi  tuzilma bolib, 

kattaroq  ijtimoiy  mavqeni  egallash  ehtiyoji,  bilish  ehtiyojining 

o‘zgarishida namoyon boladi.

ixtiyoriy sohaning rivojlanishi:  ixtiyoriy diqqat,  ijtiyoriy xotira, 

namuna bo‘yicha,  qoida bo‘yicha harakat  qilish.