Z. T. M s h m o V a

1.11. 
Psixologning  mehribonlik  uylari 
tarbiyalanuvchilari  bilan  olib  boradigan  ishlari
Psixologning  mehribonlik  uylarida  olib  boradigan  ish- 
larining  o ‘ziga  xosligi  1987-yildan  boshlab  bolalar  uylari 
(hozirgi  mehribonlik  uylari)  va  maktab  intematlarda  psixolog 
shtatijoriy etildi.
Shu  narsa  ma’lumki,  ilk  bolalik  davridanoq  (1—3  yosh) 
intematlarda  tarbiyalanayotgan  bolalar bir qancha psixologik 
xususiyatlari  bilan  oilada  tarbiyalanuvchi  bolalardan  farq- 
lanadilar:  b a ’zi  xususiyatlarda  ushbu  m asalalarda  ta r ­
biyalanuvchi  bolalar  oddiy  maktabdagi  bolalar  bilan  barobar 
va  hatto,  ulardan  ustunroq  bo‘lsa,  ayrim  xususiyatlari  bilan 
ulardan  hatto  o ‘zidan  kichik  yoshdagi  o ‘quvchilardan  ham 
orqada  qoladilar.  Afsuski,  bunday  holat  butun  maktab  yoshi 
davrida saqlanib qoladi.
Buni  shu  bilan  tushuntirish  m um kinki,  psixologik 
rivojlanishda  orqada  qolish  ancha barvaqt,  maktabgacha  yosh 
davridayoq  vujudga  keladi.  Uni  bartaraf  etish  ishi  maxsus 
muassasalarda yetarli  darajada  olib  borilmasligi  oqibatida ular 
keyingi  yosh bosqichlarida  yanada  chuqurlashib  ketadi.
M ehribonlik  uylari  yoki  m aktab-internatlarda  ishlay 
boshlar ekan, psixolog m e’yoriy hujjatlarda ko‘rsatilganidek, 
quyidagilarni  amalga  oshirish  talab  etiladi:  ota-onalar  qa- 
ramog‘isiz  qolgan  bolalar  bilan  mehribonlik  uylari  hamda 
internat  tipidagi  muassasalarda  olib  boriladigan  psixolog 
ishi  ushbu  muassasalar  tarbiyalanuvchilarining  psixologik 
jihatdan  to ‘laqonli  rivojlanishini  ta ’minlash,  shaxs  sifatida 
va  intellektual  rivojlanish  xususiyatlarini,  ta ’lim -tarbiya 
jarayonidagi  buzilishlarning  psixologik  sabablarini  tashxis
3 - 3 4
33

---

qilish va bunday buzilishlarni bartaraf etish  uchun profilaktik 
tadbirlar  o ‘tkazishga  y o ‘naltirishi  kerak.  Psixolog  bola 
hayotidagi  ro‘y  bergan  fojianing  bola  psixik  rivojlanishiga 
ta ’sir  etishini  susaytirish  va  tegishli  psixologik  metodlarni 
o ‘tkazish  orqali bola shaxsi shakllanishini ta ’minlashi lozim.