Z. T. Karabayeva

 
4.4. “Omiks” davridagi  mexanik  toksikologiya 
 
So‘nggi    o‘n  yilliklar  davomida  mexanik  toksikologiya  texnologik  rivojla-
nish  inqilobini  boshdan  kechirdi.  Vatson  va  Krikk  1953-yil  genetik  kodning 
yechimini  topganlaridan  buyon  bugungi  kun  biologiya  sohasining  hayot 
molekulyar  asosi hususidagi bilmi kengaydi. Tirik to‘qimalar genlar nazorati osti-
da  murakkab  kimyoviy  va  biokimyoviy  hilma-hillikni  namoyon  etishi  tayanch 
darajasida  tushunib  yetildi.  Garchan  rivojlanish  texnologik  cheklanishlar  tufayli 
sust davom etgan va faqatgina birgina genni o‘rganish imkoniyti bo‘lgan bo‘lsada, 
so‘nggi  o‘n  yillarda  kimyo  sohada,  dasturlash  tizimida  va  bioinformatikada 
erishilgan texnologik yutuqlar  biologik holatlarni keng ko‘lamda o‘rganish imko-
niyatini yaratdi. Bu “omik” yondoshuvlar bir vaqtni o‘zida biologik jarayonlardagi 
o‘n minglab molekulyarni o‘rganish  imkonini  beradi.
21
 
                                                           
21
 
Liebler DK, Guengerich FP. Elucidating mechanisms of drug-induced toxicity. Nat Rev Drug Discov. 2005;4:410–20. 
 

---

 
 
104 
 
Global  miqyosdagi  texnologiyalar  toksik  holatlar  hususida  misli 
ko‘rinmagan  tushunchalarni  bera  olgani  bois,  zamonaviy  toksikologiya  fani 
saraton  kasalligi,  tug‘ma  nuqsonlar,  organlar  jarohati  va  reproduktiv  toksiklik 
holati  kabi  holatlarni  genomika,  transkriptomika,  proteomika  va  metabolomika 
kabi yangi texnologiyalar asosida o‘rgana oldi (4.9-rasm).