Z. T. G‘ulomov, R. X. Nabiullin, G. Z. Kamilova jismoniy tarbiya va sport menejmenti о ‘zbekiston Respublikasi Oliy va о ‘rta maxsus ta ’lim vazirligi tomonidan 5610500 «Sport faoliyati

mo ‘tadillikprinsipi.
Jismoniy tarbiya va sport bilan shug‘ullanuvchilaming uzoq muddat 
davomida jismoniy va ruhiy holatlarini tegishli darajada ta’minlab 
borish menejment oldida turgan dolzarb masalalardan hisoblanadi. 
Jismoniy tarbiya va sport bilan shug‘ullanuvchilar uchun doimo 
«Yuksak sport forma»sida bo‘lish eng dolzarb masalalardan 
hisoblanadi, ushbu masalani hal etishda menejment ortiqcha hara- 
jatlarsiz, kerak b o isa katta mablag‘ talab qiladigan texnik-texno- 
logik vositalarsiz o‘zining kategoriyalari, usullari va motivatsion 
modellari yordamida katta hissa qo‘shishi mumkin.
108

---

Sportchilaming yuksak ko‘rsatkichlarga intilishlarini ta’min- 
lashda ulaming jismoniy va ruhiy holatlarini talab darajasida shakl- 
lantirib, yuksaltirib borishda, ayniqsa, ushbu masalada mo‘tadillikka 
erishishda menejment o‘zining mavjud barcha motivatsion 
modellarini, kerak bo‘lsa maxsus yaratilgan modellami ishga solib, 
misli ko‘rilmagan imkoniyatlar yarata oladi. Ushbu jarayonni 
amalga oshirishda menejmentning boshqa mavjud kategoriyalari, 
ya’ni uning fimksiyalari, usullari, texnologiyalari va tizim 
(struktura)lari o‘z vazifalarini amalga oshirishlari lozim bo‘ladi. 
Boshqacha so‘z bilan aytganda, komanda rahbarlari, trenerlar 
menejmentning barcha nazariy va amaliy sirlarini yaxshi o‘zlash- 
tirgan bo‘lishlari va ulami amalda qoilay olishlari maqsadga 
muvofiq bo‘ladi.
11. 
Jismoniy tarbiya va sport menejmentida 
yakkaboshchilik
prinsipi.
Yakkaboshchilik prinsipi bevosita ishlab chiqarishda, 
jismoniy tarbiya va sportda personalning yagona rahbar qarorlariga, 
ko'rsatmalariga, buyruqlariga va kerak bo‘Isa uning maslahatlariga 
tizimdagi barcha personalning qat’iy bo‘ysunushini talab qiladi. 
Menejment tizimining eng yuqori pog‘onasida o‘tirgan rahbar quyi 
bo‘g‘in rahbari vakolatiga kiruvchi masalalami hal etmasligi lozim. 
Ushbu prinsipni amalga oshirishning asosiy sharti har bir ijrochining 
huquq, burch, majburiyatlarini qat’iy belgilab qo‘yishdir. Yagona 
boshchilik kollegiallik, qabul qilinadigan qarorlar oshkoraligi bilan 
qo‘shib olib borilishini talab qiladi. Kollegiallik intizomi har doim 
rahbaming yagona shaxs sifatidagi irodasiga personalning so‘zsiz 
buysinishini amalga oshirishni talab qiladi. Demokratiya, oshkoralik 
har bir kishiga o‘z fuqarolik qarashlarini namayon qilish, boshqaruv 
qarorlarini ishlab chiqish va qabul qilishda faol qatnashish uchun 
imkon yaratadi.
Yakkaboshchilik prinsipi deganda har bir sportchi yoki jismoniy 
tarbiya bilan shug‘ullanuvchi yoki biron-bir komanda, guruhga bir 
vaqtning o‘zida faqatgina bitta rahbar boshchilik qilishi lozimligi 
tushuniladi. Yakkaboshchilik prinsipining nazariy va amaliy 
tomonlari hayot tajribasidan o ‘tib, menejmentda mustahkam, qat’iy 
kategoriyaga aylangan. Katta-kichik korxona bo'ladimi, ishlab 
chiqarish birlashmasimi, ilmiy-o‘quv yurtimi yoki oilami, shu 
jumladan jismoniy tarbiya va sport tashkiloti bo‘ladimi, qo‘yingchi
109

---

har qanday tizim yoki guruh tepasida bitta rahbar turganining 
guvohi bo‘lamiz. Agarda ushbu qoida buzulib, yuqorida sanab 
o ‘tilgan obyektlaming birortasiga ikki yoki undan ortiq rahbar 
boshchilik qiladigan bo‘Isa, ish buziladi, ya’ni menejmentning 
boshqaruv qarorlari o‘z kuchini yo‘qotadi. «Ikki boyga bir malak» 
holati yuzaga kelib, boylar o‘miga malak ish yurituvchiga aylanishi 
mumkin. Bunday holatlarda ijrochi ikki rahbarning har biriga 
ulaming «muhim topshiriqlarini» ro‘kach qilgan holda, ustalik bilan 
o ‘z manfaatiga mos, boshqa faoliyat bilan shug‘ullanishi ham 
mumkin bo‘ladi
Masalan, musobaqalar oldidan o‘tkazilinayotgan mashg‘u- 
lotlarda bir vaqtning o ‘zida komanda boshlig‘i sheriklar (trener yoki 
murabbiy) bilan kelishmagan holda shug‘ullanuvchilarga o ‘zining 
flkricha yo‘l-yo‘riqlar ko‘rsatganini, shu vaqtning o ‘zida trener o ‘z 
hamkasblari (komanda boshlig‘i va murabbiy) bilan kelishmagan 
holda butunlay boshqacha ko‘rsatmalar berishi tasavvur qilaylik, 
ijrochi - sportchi oldida variantlar imkoniyati paydo bo‘ladi. Ushbu 
holat ikki rahbar tomonidan bir vaqtning o‘zida berilayotgani ikkita 
har xil topshiriqlaming birortasini ham bajarilmasligiga olib kelishi 
turgan gap, yoki ijrochilar o‘zlariga qulay variantni tanlab, ikki 
rahbarga ham chap berib, ulami chalg‘ituvchi bahonalami ko‘rsa- 
tishlari mumkin, natijada rahbariyat tomondan ko‘z!angan topshiriq 
to ‘liq holda amalga oshmay qoladi. Bunday kelishmovchiliklarga 
yo‘i qo‘ymaslik uchun komanda boshlig‘i ijrochilarga beradigan 
topshirig‘ini trener orqali amalga oshirsa, yakkaboshchilik prinsipi 
kuchga kirgan boiadi va ishni bajarish to ‘g‘ri yo‘ldan boradi.
12. 
Ishchi jamoalarida, jumladan, jismoniy tarbiya va sport 
jamoalarida