Z. S. Ubaydullayeva, sh. R. Xalimova muhandislik geologiyasi va gruntlar

1. Muhandis-geologik tasvirlash  
 
 
  Muhandis-geologik  tasvirlash  inshootni  qurishdan  oldin  joyning  muhandis-
geologik sharoitini to’la tasavvur qilishga imkon berish lozim. Muhandis-geologik 
tasvirlashda  shu  joyning  geologik  va  geomorfologik  tuzilishi,  yer  osti  suvlarining 
yotishi  va  ularning  turlari,  geologik  hodisalar  o’rganiladi.  Muhandis-geologik 
tasvirlashga  shu  joyning  geologik  xaritasi  asos  qilib  olinadi.  Muhandis-geologik 
tasvirlashning  masshtabi  maydonning  katta-kichikligiga,  inshootning  hajmiga  va 
joylarning  muhandis-geologik  sharoitiga  bog’liq.  Shu  sababli  tasvirlashning 
masshtabi 3 xil bo’ladi: 
1.
 
Mayda 
masshtabli 
tasvirlash 
(1:500000 - 1:200000); 
2.
 
O’rta masshtabli tasvirlash (1:200000 
- 1:50000); 
3.
 
Yirik  masshtabli  tasvirlash  (1:50000 
- 1:2000). 
 
Muhandis-geologik 
tasvirlash 
ishlarining 
natijalari 
muhandis-geologik 
xaritalarda  o’z  ifodasini  topadi.  Joyning  muhandis-geologik  sharoiti,  ya’ni 
geologik  tuzilishi,  geomorfologik  va  gidrogeologik  sharoiti  ham  shu  xaritada 
ifodalanadi.  
 
  Avtomobil yo’llarini qurishda muhandis-geologik xaritalar tuzilishi ularning 
masshtabi  1:50000  dan    1:2000  gacha  bo’ladi.  Yo’lning  ayrim  qismlarini  qurish 
uchun  masshtabda  sxematik  muhandis-geologik  haritalar  tuziladi.  Ko’prik  qurish 
kerak  bo’lsa,  o’sha  joyda  1:1000  -  1:25000  masshtabli  tasvirlash  olib  boriladi. 
Muhandis-geologik  tasvirlash  avtomobil  yo’li  mo’ljallangan  joyda  o’rtacha 
geologik  sharoit  uchun  300  m  kenglikda  olib  boriladi.  Syomka  vaqtida  ba’zi  

---

362 
 
 
mintaqalar  alohida  mufassal  o’rganilib  chiqiladi.  Bunday  mintaqalarga  ko’chki, 
sochilmalar,  sel,  karst  va  boshqa  hodisa  va  jarayonlar  tarqalgan  maydonlar 
kiritiladi.  
 
  Muhandis-geologik  tasvirlash  vaqtida 
xuddi  shunday  sharoitda  qurilgan  inshootlar 
haqida 
ma’lumotlar  yig’iladi  va  ular 
ro’yxatga 
olinib, 
topografik 
xaritaga 
joylashtiriladi.  Shuningdek,  bu  ish  vazifasiga 
inshoot  qurilishiga  kerak  bo’ladigan  qurilish 
xom  ashyolarini  qidirib  topish  ham  kiradi. 
Qurilish  xom  ashyolari  joylashgan  maydon  chegarasini  to’g’ri  aniqlash,  ularning 
miqdorini  hisoblash  muhim  ahamiyatga  ega.  Bu  ishlarni  bajarishda  qazuv  ishlari 
va aerofototasvirlash usullaridan ham foydalaniladi.