Z. S. Ubaydullayeva, sh. R. Xalimova muhandislik geologiyasi va gruntlar

Zo’riqish 
dеb  -  mа’lum  yuzаgа  tik  kеluvchi  kuchdir.  P  kuchni  gruntdа 
kuchlаr nuri dеb оlsаk, zo’riqishlаr ikki tаshkil etuvchidаn:  
1)
 
Nоrmаl (tik) zo’riqishlаrni - yuzаgа tа’sir etuvchidаn;  
2)
 
Urinmа  zo’riqish  –  yuzа  bo’ylаb  tа’sir  etuvchi  zo’riqishdаn  ibоrаt 
bo’lаdi. 
 
 
Kichik 
maydondagi 
gruntlarning 
mustahkamlik 
va 
turg’unlik 
shartlari
.Zamin  zo’riqishlarining  urinma  tashkil  etuvchilari  o’zgaruvchan  qiymat 
bo’lib,  ma’lum  nuqtaning  koordinatalari  va  undan  o’tuvchi  kichik  maydon 
yuzasining    joylashuviga  bog’liq.  Shu  bilan  birga  gruntning  siljishga  qarshilik 
ko’rsatkichi (τ
σω
) ham doimiy emas.  
 
Shuning uchun ularning qiymatini zaminda ajratilgan  o’ta kichik maydonga 
moslab aniqlash tavsiya etiladi.  
 
Mazkur  holat  uchun  gruntning  siljishga  nisbatan  mustahkamligi  va 
turg’unligi zaxira koeffitsiyenti K
z
 yordamida quyidagicha aniqlanadi: 
 
 
 
Bu ifodadan quyidagi vaziyatlar yuzaga kelishi ko’rinadi: 
 
1)  Agar 
=
(K
z
=1)bo’lsa,  grunt  muvozanat  holatida  bo’ladi  (yuqori 
muvozanat holati);
 

---

221 
 
 
 
2)
<
(K
z
<  1)  bo’lsa,  grunt  turg’unligi  buzilib,  muvozanatdan  tashqari 
holat yuzaga keladi;