Z. O. Nazarova farm atsevtika fan lari d o k to ri, professor

3.2.  Standartlashning  umumiy savollari.  Asosiy ta’riflar
Sifatni ta ’minlash —
 alohida yoki birgalikda mahsulot sifatiga 
ta ’sir etadigan barcha omillarni  o ‘z ichiga oluvchi  keng qamrovli 
tushuncha.  Ikkinchidan,  bu  —  dori  vositalari,  tibbiy  buyumlar 
va  tibbiy  texnika  sifatli  boMishi  uchun  bajariladigan  tadbirlar 
majmuyi.
Standartlash
  jarayonida  tibbiy  tovarlam ing  yuksak  sifatini 
ta ’minlash katta ahamiyat kasb etadi. Standartlash bo‘yicha Xalqaro 
tashkilot  kengashi  to m o n id an   qabul  qilingan  ta ’rifga  ko‘ra, 
standartlash — foydalanish shartlari va xavfsizlik talablariga rioya 
qilishda,  umumiy oqilona tejamkorlikka erishish uchun m anfaat- 
dor tom onlarning  foydasi  va  ishtirokida  muayyan  soha  bo ‘yicha 
faoliyatni  tartibga  solish  m aqsadida  q o id alar  belgilanishi  va 
qo'llanishidir.
Standart—
  standartlash,  ya’ni standartlash  asosiy tamoyillari 
va standartlash  bo‘yicha ishlami  tashkil qilish,  maqsadlari  hamda 
vazifalarini,  m e ’yoriy  hujjatlar,  stan d artlar  turlarini,  xalqaro
39

---

hamkorlik b o ‘yicha  standartlashning  asosiy  qoidalar,  standartlar 
va texnik shartlaming qoMIanishini,  o'lchov vositalari ustidan davlat 
nazorati  ishlarini  aniqlaydi.
S ta n d a rtla r  ta y y o r  m ah su lo t  sifatig a  ta la b la m i,  sifat 
ko‘rsatkichlari,  ularni  nazorat  qilish  va  sinash  usullari  ham da 
vositalarini,  buyum larning  vazifasi  va  ulardan  foydalanish 
shartlariga bog'liq holda ishonchlilik hamda chidamlilikning zarur 
darajasini belgilaydi.
Standart,
  bu  —  m anfaatdor tom onlarning aksariyat  ko‘pchi- 
ligining roziligi asosida ishlab chiqilgan va  muayyan sohada tartibga 
solishning  m o‘tadil  darajasiga  erishishiga  qaratilgan  faoliyatning 
har  xil  turlariga  tegishli  qoidalar,  umumiy  tamoyillar,  tavsiflar, 
talablar  ham da  usullardan  umumiy  va  ko‘p  marta  foydalanish 
maqsadida  belgilanadigan,  tan  olingan  idora  tom onidan  tasdiq- 
langan  m e’yoriy  hujjatdir.
0 ‘zbekiston  Respublikasi  standard  ( 0 ‘zR)  —
  standartlash 
bo‘yicha davlat  idorasi  yoki  respublikaning boshqa  davlat  idorasi 
(“0 ‘zstandart” Agentligi,  Davlatqurilish,  Davlat tabiatni muhofaza 
qilish  qo ‘m itasi,  0 ‘zbekiston  Respublikasi  sog‘liqni  saqlash 
vazirligi  va  hokazo)  to m o n id a n   o ‘z  vakolatlariga  m uvofiq 
tasdiqlangan standartdir.
Standartning  qoidalari  barcha  davlat,  savdo,  ijara,  hissador, 
q o ‘shma  va  boshqa  korxonalar  ham da  tashkilotlar,  konsernlar, 
uyushmalar, shuningdek 0 ‘zbekiston hududida tadbirkorlik faoliyati 
bilan  shug‘ullanuvchi  fuqarolar  tom onidan  so'zsiz  bajarilishi 
lozim.
Texnik shartlar ( O'z TSH)
 — buyurtmachi bilan hamkorlikda 
yoki  buyurtm achi  to m o n id an ,  buyurtm achi  yoki  m utaxassis 
(tayyorlovchi)  bilan  kelishilgan  holda  mutaxassis  (tayyorlovchi) 
tom onidan  aniq  mahsulot  (xizmat)  bo'yicha tasdiqlangan  texnik 
talablami  belgilaydigan  m e’yoriy hujjat.
Korxona  standarti  ( 0 ‘z  K S)
  —  korxona  tashabbusi  bilan 
mahsulot,  xizmat  yoki  ishlab  chiqarish jarayoniga  tayyorlangan 
(ishlangan)  va  u  tom onidan  qabul  qilinib tasdiqlangan  standart.
Sobiq  SSSR ning  davlat  standartlari  (ГО СТ)  —
  M D H  
mamlakatlarining standartlash,  metrologiya va sertifikatlashtirish
40

---

sohasida  kelishilgan siyosatni  o‘tkazish  to ‘g‘risidagi  bitim  hamda 
Vazirlar  M ahkamasining  1993-yil  12-martda  qabul  qilgan  93- 
raqamli “ 0 ‘zbekiston  Respublikasida standartlash bo‘yicha ishlami 
tashkil  qilish  to ‘g‘risida”gi  qaroriga  muvofiq  M DH  davlatlararo 
standartlar sifatida amal qiladi.
Xalqaro  standart  —
  stan d artlash   bilan  shug‘ullanuvchi 
xalqaro tashkilot  tom onidan qabul  qilingan  va  iste’molchilarning 
keng doirasiga qulay standart.
Mintaqaviy  standart  —
  standartlash  bilan  shug‘ullanuvchi 
mintaqaviy tashkilot tomonidan qabul qilingan va  iste’molchilaming 
keng doirasiga  moMjallangan standart.
M illiy  standart  —
  standart  bilan  shug‘ullanuvchi  milliy 
tashkilot  tom onidan  qabul  qilingan  va  iste’molchilarning  keng 
doirasiga  qulay standart.
Uyg‘unlashtirilgan standart
 —  m azkur  standarlarga  muvofiq 
taqdim   etiladigan  mahsulot,  jarayonlar  va  xizmatlarning  o ‘zaro 
almashuvini  ham da  sinovlar  va  axborot  natijalarini  o‘zaro  tan 
olinishini ta ’minlaydigan,  standartlash bilan shug‘ullanuvchi  turli 
idoralar tom onidan bitta obyektga nisbatan qabul qilingan standart.
Yagona  shakl standartlari
  —  m azm unan  o ‘xshash,  shaklan 
o ‘xshamagan  uyg‘un  tasawurlar.
0 ‘xshash standartlar
  —  m azm unan  o ‘xshash  uyg‘unlashgan 
standartlar.
Standartlash  obyekti
  —  standartlashtirish  lozim  boMgan 
predmet  (mahsulot,  xizmat,  jarayon).