Z. O. Nazarova farm atsevtika fan lari d o k to ri, professor

3.1.  Dori  vositalar va  tibbiy texnika,  tibbiyot buyumlarining 
sifatini  nazorat  qilish  tizimi
SogMiqni  saqlash  va  tibbiyot  fanining  rivojlantirish  konsep- 
siyasida dori vositalarining  ta ’minotini takomillashtirish va tibbiy 
yordam ko‘rsatishda  kafolat asosiy tamoyilga aylandi.  Davlatning 
asosiy vazifalaridan biri  —  dori  vositalari  va tibbiy buyum lam ing 
yuqori sifatini ta ’minlash  masalasini faqat sifatni samarali  nazorat 
qilish  tizim ini  amalga  oshirish  yo‘li  bilan  hal  qilish  m um kin. 
0 ‘zbekiston  Respublikasining  1997  yilda  qabul  qilgan  “ Dori 
vositalari  va  farm atsevtik  faoliyat  to ‘g ‘risida”gi  Q onuni  dori 
vositalari va tibbiy buyum larni  ishlab chiqarish,  tayyorlash,  sifati, 
samaradorligi  va  xavfsizligini  ta ’minlashda  davlat  nazoratining 
ustuvorligini belgilab berdi.
36

---

Ekspertizalash,  standartlash  va  davlat  nazoratining  mavjud 
nazorat tizimini takomillashtirish  mazkur konsepsiyaning dastlabki 
amaliy tatbig‘iga aylandi.  Bu esa 0 ‘zbekiston  Respublikasi  SogMiqni 
saqlash vazirligi tizimida nazorat tizim ining barcha bo‘linmalarini 
birlashtirishga  qodir  tuzilm alam i  yaratish,  shu  bilan  birga  dori 
vositalari va tibbiy texnikaning zamonaviy talablaiga muvofiq sifatini 
nazorat  qilishni  ta ’minlash  imkonini  yaratdi.  Dori  vositalari  va 
tibbiy texnika buyumlarini  reglamentlash  sohasida yagona  davlat 
siyosatini ta ’minlash  maqsadida 0 ‘zbekiston  Respublikasi  Vazirlar 
Mahkamasining  1995-yil 25-mayda qabul qilgan  181 -sonli qaroriga 
binoan Dori vositalari va tibbiy texnika  sifatini  nazorat qilish  Bosh 
boshqarmasi  tashkil qilindi.
Dori  vositalari  va tibbiy texnika  sifatini  nazorat  qilish  Bosh 
boshqarmasining zimmasiga dori  va tashxis vositalari hamda tibbiy 
texnika va tibbiy buyumlar sifati  ustidan davlat  nazoratini  tashkil 
qilish  ham da amalga oshirish, dori vositalari va tibbiy buyumlami, 
davolash,  oziqlanish mahsulotlari ham da tibbiy texnikani  eksper­
tizalash,  standartlash  va  ro‘yxatga  olish  ham da  sertifikatlashni 
amalga oshiruvchi  muassasalar va tashkilotlar faoliyatini  muvofiq- 
lashtirish ham da ularga rahbarlik qilish  masalalari  yuklatilgan.
Sifatni  ta ’minlash  m ezonlaridan  biri  mustaqil  farmatsevtik 
nazoratni  tashkil  etishdir.  0 ‘zbekiston  Respublikasida  ushbu 
vazifalar  Bosh  b o sh q arm an in g   F arm atsev tik   inspeksiyasiga 
topshirilgan.  M azkur  inspeksiya  nazorat  tizimiga  kiruvchi  ish­
lab  chiqarish  korxonalari,  dorixona  xizmatlari  faoliyatini  tekshi- 
radi.
M intaqalarda  dori  vositalar  va  tibbiy  buyumlar  sifatining 
nazorati nazorat-tahlil laboratoriyalari yordamida amalga oshiriladi. 
Ularning  barchasi  “0 ‘z  standart”  Agentligi  tom onidan  sinov 
markazlari sifatida akkreditatsiyadan  o ‘tgan.  Mazkur laboratoriya - 
laming uslubiy markazi —  Bosh boshqarm aning  Dori  vositalarini 
Ekspertizalash  va  Standartlash  Davlat  M arkazidir  (D V ESD M ).
Tibbiyot  buyumlari  sohasida  davlat  siyosatini  shakllantiiish, 
muammolarini  hal  etishda yetakchi o ‘rinlardan  birini Yangi  tibbiy 
texnika  q o ‘m itasi  egallaydi.  Q o ‘m ita   Bosh  b o sh q arm an in g  
tuzilmaviy bo‘g ‘ini bo‘lib, tibbiy texnika va tibbiy buyumlar hamda
37

---

tashxis  vositalari  sifatini  nazorat  qilish  va  standartlash  bo ‘yicha 
yagona davlat siyosatini ta ’minlashga da’vat etilgan.
M amlakatimiz  hududida  mahalliy  va  xorijiy  davlatlar  tibbiy 
texnika va tibbiyot buyumlarini tibbiy maqsadlarda qoMlashga ruxsat 
berish  ushbu  qo ‘mitaning  asosiy  vazifasi  hisoblanadi.
Qo‘mita  xalqaro  qoidalarga  va  standartlarga,  shu  jum ladan 
Standartlash bo ‘yicha xalqaro kengash  (ruscha:  ИСО) va Xalqaro 
elektr texnikasi  komissiyasi (ruscha:  М ЭК) talablariga amal qilib, 
tibbiy  te x n ik a n in g   qayd  sin o v larin i  tashkil  qiladi  h a m d a  
muvofiqlashtiradi, yangi tibbiy texnika va tibbiy buyumlami tibbiyot 
amaliyotida  qo‘llanishi  to ‘g‘risida  qaror  qabul  qiladi,  tegishli 
shahodatnoma beradi hamda uni tibbiy texnika va tibbiyot buyumlari 
Davlat  Reestri  ro'yxatiga kiritish to ‘g‘risida qaror qabul  qiladi.
0 ‘zbekiston  Respublikasida mahalliy va xorijiy tibbiyot texnikasi 
hamda tibbiyot buyumlarini ro'yxatga olish tartibini ishlab chiqilishi 
va  tasdiqlanishi,  m am lakatga  tibbiy  uskunalar  ham da  tibbiy 
buyumlami olib kirishda oddiy tartib o‘m at ish imkoniyatini yaratdi.
Amaldagi  nazorat tizimi doirasida DV va tibbiy texnika  sifatini 
n a z o r a t  q ilis h   B osh  b o s h q a r m a n in g   D o ri  v o s ita la r in i 
E k sp ertizalash   va  S tan d artlash   D avlat  M arkazi  qoshidagi 
akkreditatsiyadan  o ‘tgan  tahlil  laboratoriyalari  orqali  am alga 
oshiriladi.  DVESDM   tasarrufida  4ta laboratoriya  mavjud  bo ‘lib, 
ular dori vositalari,  mahalliy va xorijiy tibbiyot texnikasi,  tibbiyot 
buyumlarining  sifatini  tekshirish  bilan  mashg‘ul.  Har bir  labora­
toriya  belgilangan  m uddat  ichida  akkreditatsiya  sinovlaridan 
o ‘tkaziladi.
Bosh  boshqarm a  tizimida  bem orlar  hayoti  va  sog‘ligi  uchun 
xavfsizlik hamda sifat ko‘rsatkichlari bo‘yicha me’yoriy hujjatlaming 
talablariga  tibbiy  mahsulotlari  (shu  jum ladan  sertifikatlash)ga 
mutanosiblik sinovlari  paytida haqqoniy va obyektiv axborot olish 
uchun  tuzilgan  tibbiy  texnika,  asbob-uskuna  ham da  tibbiy 
buyumlar sifatini nazorat qilish laboratoriyasi faoliyat yuritmoqda.
Laboratoriya sinov asbob-uskunalari va o ‘lchov vositalari bilan 
t a ’m in lan g an ,  o ‘lchovlar  h am d a  sin o v lar  o ‘tkazish  u c h u n  
m e’yoriy va boshqa standartlar (ГОСТ,  OCT,  ISO)  kabi  hujjatlar 
majmuasiga egadir.
38

---

Laboratoriya  Dori vositalari ekspertizasi va standartlash  Davlat 
markazi (DVESDM) tarkibiga kirib hamda u orqali boshqa idoralar, 
tashkilotlar va korxonalar bilan shartnom a asosida o ‘zaro faoliyat 
ko‘rsatadi.
DVESDM ning  asosiy  vazifasi  dori,  tashxis  vositalari,  tibbiy 
texnika va tibbiy buyum lar sifati ustidan  davlat  nazoratini  amalga 
oshirishdan  iboratdir.
DV va  tibbiy  texnika,  tibbiy  buyumlar  sifatini  nazorat  qilish 
tizimiga  kiradigan  tashkilotlar  dori  vositasi  yoki  tibbiy  texnika, 
tibbiy  buyumlar  sifatini  tavsiflovchi  zarur  standartlar  va  boshqa 
m e’yoriy  hujjatlarga  egadir:  farm akopeya  m aqolalari(F m ), 
vaqtinchalik farmakopeya  maqolalari(VFS),  tarm oq standartlari, 
texnik  shartlar  (Tsh),  Amerika  Farmakopeyasi(USA  Pharm aco­
poeia),  Britaniya  (  The  British  Pharm acopoeia),  Hindiston  (The 
India  Pharmacopoeia),  Germ aniya,  Yevropa, Yaponiya,  Xalqaro 
standartlar(H C O — ISO),  Xalqaro  elektrotexnik  hay’ati  (М Э К ) 
va boshqalar.