Z. M. Islomov, N. A. Muhamedov, F. A. Sindarova dinshunoslik akademik litseylar va kasb-hunar kollejlari uchun o‘quv qo‘llanma toshkent «Niso Poligraf»

xristianlik dinining 
muqaddas kitobi INJIL 
ikki qismdan iborat
Qadimga Ahd 
(Tavrot va Zabur) 
«Ahd» so‘zi xudoning 
insonlar bilan maxsus 
aloqasini bildiradi. Iso Masih 
tug‘ilishidan avval yozilgan. 
Ibriy va oromiy (eski yahudiy) 
tillarida yozilgan
Yangi Ahd 
(Injil) 
Iso Masih tug‘ilganidan 
keyin 1 asrda yozilgan. 
Yangi Ahd matni yunon 
(qadimga grek) tilida 
yozilgan
Injil  so‘zi  yunoncha  «yevangelion»  so‘zidan  kelib  chiqqan 
bo‘lib,  xushxabar  ma’nosini  anglatadi.  Unda  odamzodni 
qutqaruvchi  yagona  Najotkor  hisoblanmish  Iso  Masihning  yer 
yuziga yubo rilganligi haqida hikoya qilinadi.
«Injil»ning  dastlabki  4  kitobi  Iso  Masihning  hayoti  va 
ta’limotiga  bag‘ishlangan.  Ular  havoriylar  hamda  Yuhanno 
tomonidan  yozilgan.  Manbalarning  xabar  berishicha,  xristianlik 
yahudiy muhitida yuzaga kelgan. Xristianlikning asosiy g‘oyasi – 
Isoning odamzodning xaloskori «messiya» ekanligi yahudiylikda 
mavjud  bo‘lib,  oxiratga  yaqin  kelishi  kutilayotgan  xaloskor 
haqidagi ta’limotdan kelib chiqqandir.
Xristianlik ota-xudo, o‘g‘il-xudo va muqaddas ruh – «Troitsa» 
to‘g‘risidagi ta’limotni, jannat va do‘zax, oxirat, Isoning qaytishi 
haqidagi va boshqa aqidalarni o‘z ichiga oladi.
Xristian  jamoasining  shakllanishi,  aqidalarining  tartibga 
solinishi,  cherkov  munosabatlarining  ishlab  chiqilishi,  diniy 
tabaqalar  tuzumining  vujudga  kelishi  milodning  324-yili  xris-

---

52
tianlik Rim imperiyasida davlat dini deb e’lon qilinganidan so‘ng 

amalga oshdi.
325-yili  tarixda  birinchi  marta  Rim  imperatori  Lisiniya 
Nikeya  shahrida  I  Butun  Olam  Xristian  Soborini  chaqirdi. 
Unda  pasxani  bayram  qilish  vaqti  belgilangan,  381-yili 
Konstantinopolda  II  Butun  Olam  Xristian  Sobori  bo‘lib  o‘tdi.  II 
Jahon  sobori  Troitsa  haqidagi  qoidani  ishlab  chiqdi  va  «e’tiqod 
tamoyillari»ni  qonunlashtirdi.  Konstantinopol  patriarxi  Rim 
patriarxi kabi barcha boshqa yepiskoplarga nisbatan imtiyozlarga 
ega degan qoidani kiritdi.
395-yilda  Rim  imperiyasining  sharqiy  va  g‘arbiy  qismlarga 
bo‘linib  ketishi  ikkala  cherkovning  ikki  yo‘ldan  ketishiga  olib 
keldi.
Xristian  cherkovining  katolik  va  pravoslav  cherkovlariga 
ajralib  ketishi  Rim  papasi  va  Istanbul  Patriarxining  xristian 
olamida yetakchilik uchun olib borgan raqobati oqibatida vujudga 
keldi.  Ajralish  jarayoni  Rim  imperiyasining  g‘arbiy  va  sharqiy 
tafovutlari o‘sib chuqurlashib borayotgan asrlardayoq boshlangan 
edi.  867-yillar  orasida  Papa  Nikolay  va  Istambul  patriarxi  Fetiy 
orasida  uzil-kesil  ajralish  ro‘y  berdi  va  bu  ajralish  1054-yili 
rasman tan olindi.
XVI asr boshlarida katolikdan bir necha Yevropa cherkovlari 
ajralib  chiqishi  natijasida  xristianlikda  protestantlik  harakatlari 
vujudga  keldi.  Buning  natijasida  lyuteranlik,  baptistlik, 
anglikanlik va kalvinlik cherkovlari shakllandi.