Z. M. Bobur nomidagi andijon davlat

Optik tolalarning ishlash prinsipi 

Uzoq  masofalarga  yorug‘likni  uzatishda  ularning  quvvatini  asrash 

muhimdir.  Uzatish  jarayonida  isrofni  kamaytirish  uchun  birinchidan,  nurning 

sochilish  jarayonida  optik  shaffoflikni  oshirish  zarur.  Bunda  yutilish  minimum 

qiymatga  ega  bo‘lishi  kerak.  Ikkinchidan,  nur  yo‘nalishi  troyektoriyasini  to‘g‘ri 

tanlash  lozim.  Bularga  bog‘liq  holda,  birinchi  vazifa  yuqori  tozalikdagi 

texnologiyani  qo‘llagan  holda  sof  kvars  oynadan  foydalanish  maqsadga  muvoffiq. 

Ikkinchi  vazifa  optik  qonunlarni  to‘g‘ri  qo‘llash  orqali  amalga  oshiriladi. 

Yorug‘likning 

to‘la 

qaytish 

effektiga 

asosan 

nurlanishni 

manbadan 

istemolchigacha  erkin  harakatlanadi.  Biroq,  buning  uchun  turli  zichliklarga  ega 

bo‘lgan  ikkita  yopiq  sistema  kerak  bo‘ladi.  Ko‘p  hollarda  bunday  yopiq  ikki 

sistema  sifatida  turli  zichliklarga  ega  bo‘lgan  kvars  oynalar  qo‘llaniladi.  To‘lqin 

nisbatan  zichroq  bo‘lgan  sistemada  uzatiladi.  Bu  holatni  batafsil  tushunish  uchun 

optik tola tizilishini  ko‘rib chiqaylik  (1.6-rasm). 

Uning  o‘zagi zichligi nisbatan yuqoriroq bo‘lgan oyna (1) bo‘lib, u yorug‘lik 

uzatuvchidir.  U  nisbatan  zichligi kichikroq bo‘lgan oyna bilan (2) qoplangan. Unda 

---

21 

 

signallar  to‘la  qaytadi.  Mexanik  ta‘sirlardan  saqlash  uchun  ularning  sirti  maxsus 

qoplama (3) bilan  qoplanadi.  

 

1.6-rasm.  

Nurni  istemolchiga  yetib  borishini  ta‘minlash  uchun  manbadan  nur  ma‘lum 

burchakda  yo‘naltiriladi.  Bunday  holda  to‘liq  qaytish  effekti  yuz  berib  nazariy 

jihatdan  nur  signallari  to‘liq  iatemolchiga  yetib  boradi.  Biroq,  amalda  nurning 

ma‘lum  foizi  sinishi  kuzatiladi.  Bu  birinchidan,  manbadan  yorug‘likni  bunday 

uzatishni  amalga  oshirish  qiyin.  Ikkinchidan,  nazariy  talabga  javob  beradigan  optik 

tolani  tayorlash  murakkabligidir.  Uchinchidan,  optik  kabelni  bunday  to‘ri  chiziqda 

joylashtirib  bo‘lmaydi.