Z islomov, D. Rahimjonov, J. Najmiddinov

DÓRETIWSHILIK  JUMÍS
1.  Ruw-qáwim  dinleriniń  qanday  túrlerin  bilesiz?
2.  Búgingi  kúnde  ruw-qáwim,  dinleriniń  qanday  elementleri  saqlanıp 
qalǵan?
3.  Ruw-qáwim  dinleriniń  ózine  tán  hám  uqsaslıq  táreplerin  aytıp  beriń.
Xerbert Spenser 
(1820 — 1903)

---

16
qáliplesiwi  animizm,  totemizm,  fetishizm  hám  sha-
manizm  usaǵan  basqıshlarda  júzege  kelgenligin  atap 
ótedi.
Animizm.  Áyyemgi  adamlar  átiraptaǵı  dúnyada 
haywanlar,  ósimlikler,  tábiyat  hádiyseleri  usaǵan  hár 
nárseniń  janı,  yaǵnıy  ruwxı  bar  dep  oylaǵan.  Hár 
qıylı  adam  tárizli  ápsanalıq  kóriniske  iye  bolǵan  jer, 
ot,  toǵay,  suw,  taw  hám  úy  «ruwx»  ları  da  sonnan 
kelip  shıqqan.
Atap  aytqanda,  terekke  sıyınıw  túrli  xalıqlar-
da  túrlishe  kóriniste  bolǵan.  «Ómir  teregi»  teması       
Ózbekistan  xalıq  ónermentshiliginde  áhmiyetli  orın 
tutadı.  Xalıqlarda  insannıń  fizikalıq  óliminen  soń 
onıń ruwxı jasap qalıwına bolǵan isenimi jerlew me-
nen  baylanıslı  bir  qatar  máresimler  payda  bolıwına 
alıp  kelgen.
Totemizm.  Alǵashqı  jámáátler  qáwim-tuwısqanlıq 
tiykarında  qurılǵan.  Adam  sociallıq  qatnasıqlardıń 
usı  kórinisin  sırtqı  ortalıqqa — tábiyatqa  da  kóshir-
gen.  Ruwdıń  jániwarlar  hám  ósimlikler  dúnyası  me-
nen  baylanısın  olar  menen  aǵayinshilik  belgisi  dep 
túsinilgen.
1938-jılı Surxandárya wálayatı Baysıntaw tawların-
daǵı  Tesiktas  úńgirinen  tabılǵan  neandertal  bala  qá-
biri  házirgi  Ózbekistan  aymaǵındaǵı  totemizm  iseni-
mine  baylanıslı  eń  áyyemgi  esteliklerden  biri.  Balanı 
jerlewden  aldın  onıń  átirapı  taw  eshkisi — arxardıń 
shaqları  menen  oralǵan,  bul  onıń  totem  jániwar  me-
nen baylanıslı ekenligi haqqındaǵı boljawdı alǵa súriw 
imkaniyatın  beredi.