Z islomov, D. Rahimjonov, J. Najmiddinov

Ózbekistan  Respublikasınıń  «Hújdan  erkinligi  hám  diniy 
shólkemler  haqqında»ǵı  Nızamı  2-statyasınan.

---

112
dan  ibarat  kepillengen  konstituciyalıq  huqıqı  ekenligi 
belgilep  qoyılǵan.
Sonday-aq,  puqara  óziniń  dinge  iseniwge  yaki 
isenbewge,  ibadat  etiwge,  diniy  úrp-ádetler  hám 
máresimlerde qatnasıw yaki qatnaspawǵa, diniy bilim 
alıwǵa  óziniń  múnásibetin  belgilep  atırǵan  waqıtta 
onı  ol  yaki  bul  tárizde  májbúr  etiwge  jol  qoyılmawı 
atap  ótilgen.
Ata-analar óz perzentleriniń túrli zıyanlı aǵımlarǵa 
kirip  ketpewi  usaǵan  máselelerde  juwapker.  Olar  óz 
perzentleri  mánawiyatına,  sonday-aq,  ádep-ikramlı-
lıǵına  juwapker.  Hárbir  ata-ana  ózleriniń  milliy  qá-
diriyatların  balalarına  tuwrı  túsindiriwi  kerek.
Din  hám  diniy  isenim  máseleleri  insan  ruwxıy-
lıǵınıń  ajıralmas  bólegi  bolıp  esaplanadı.  Bul  máse-
leniń  mazmun-mánisi  haqqında  tereń  hám  arnawlı 
bilimge  iye  bolıw  turmıslıq  ámeliy  tájiriybeni  tuwrı 
shólkemlestiriwge  xızmet  etedi.
Hújdan erkinligi hám diniy shólkemler haqqındaǵı 
normalardı  nızamshılıqqa  kirgiziliwi  nátiyjesinde 
elimizde  rásmiy  jumıs  alıp  barıp  atırǵan  barlıq  din 
wákillerine  úlken  imkaniyatlar  jaratıldı.
1998-jılı  Ózbekistan  Respublikası  Oliy  Majlisiniń 
XI  sessiyasında  «Hújdan  erkinligi  hám  diniy  shól-
kemler  haqqında»ǵı  nızamnıń  23  statyadan  ibarat 
jańa  redakciyası  qabıl  etildi.  Nızamdı  islep  shıǵıwda 
elimizdiń  ózine  tán  sharayatı,  onda  jasawshı  xalıqtıń  
huqıq  hám  mápleri,  mentaliteti  esapqa  alındı.  Nı-
zamnıń  tiykarǵı  maqseti  hárbir  shaxstıń  hújdan  er-
TARIXQA NÁZER
1998-jıl  1-may  kúni  Ózbekistan  Respublikası  Oliy  Majlisiniń  XI 
sessiyasında  «Hújdan  erkinligi  hám  diniy  shólkemler  haqqında»ǵı  nı-
zamnıń  23  statyadan  ibarat  jańa  redakciyası  qabıl  etildi  hám  bul  Nı-
zamdı  islep  shıǵıwda  elimizdiń  ózine  tán  sharayatı,  onda  jasawshı 
xalıqtıń  huqıq  hám  mápleri,  mentaliteti  esapqa  alındı.
Dinge  iseniw 
yaki  ózge  diniy 
isenimler  er-
kinligin  milliy 
qáwipsizlikti 
hám  jámáát 
tártibin,  basqa 
puqaralardıń 
ómiri,  sala-
matlıǵı,  ádebi, 
huqıqı  hám 
erkinliklerin 
támiyinlew 
ushın  zárúr 
bolǵan  dárejede 
ǵana  shekleniwi 
múmkin.

---

113
kinligi hám diniy isenim huqıqın, dinge múnásibetine 
qaramastan,  puqaralardıń  teń  ekenligin  támiyinlew, 
sonday-aq,  diniy  shólkemlerdiń  jumısı  menen  bay-
lanıslı  múnásibetlerdi  tártipke  salıp  turıwdan  ibarat.
Nızam  «Puqaralıq  hám  siyasiy  huqıqlar»  haqqın-
daǵı  xalıq  aralıq  Fakt»  ta  belgilengen  qaǵıydalardı 
atap  ótken.
Insan  óz  dini  hám  isenimin  ózgertiwi  kópshilik 
jaǵdaylarda  unamsız  aqıbetlerge  alıp  keledi.  Ásirese 
bunday  háreketler  aqıbetinde  shańaraq  ortalıǵında 
ata-bala,  aǵa-ininiń  júz  kórmes  bolıp  ketip  atırǵanın 
heshqanday  jol  menen  aqlap  bolmaydı.  Bunday  
tárepler  esapqa  alınǵan  halda  nızamshılıqta  bunday 
jaǵdaylarǵa  baylanıslı  juwapkerlikke  tartıwda  bel-
gilengen.
Mısalı,  Ózbekistan  Respublikası  Hákimshilik 
juwapkerlik haqqındaǵı kodekstiń 240-statyası ekinshi 
bóliminde  bir  konfessiyaǵa  tán  dindarlardı  basqasına 
Ózbekistan Respublikası demokratiyalıq principlerge sadıqlıǵı-
nıń  dálili  sıpatında  mámlekettiń  din  hám  diniy  shólkemler 
menen  óz  ara  múnásibette  tómendegi  principlerge  ámel  etiwdi 
daǵazaladı:
• dindarlardıń  diniy  sezimlerin  húrmet  etiw;
•  diniy  isenimlerdi  puqaralardıń  yaki  olardıń  birlespeleriniń 
jeke  jumısı  dep  tán  alıw;
•  diniy  kózqaraslarǵa  ámel  etiwshi  puqaralardıń  da,  olarǵa 
ámel  etpeytuǵın  puqaralardıń  da  huqıqların  teńdey  ke-
pillew hám olardıń jumısların qadaǵan etiwge jol qoymaw;
•  Mánáwiy  tikleniw,  ulıwma  insanıy  ádep-ikramlılıq  qádi-
riyatlardı en jaydırıw jumıslarında túrli diniy birlespelerdiń 
imkaniyatlarınan  paydalanıw  ushın  olar  menen  pikirlesiw 
jolların  izlew  zárúrligi;
•  dinnen  buzǵınshılıq  maqsetlerde  paydalanıwǵa  jol  qoy-
mawdı  atap  ótiw.
Prozelitizm — 
bir  konfessiyaǵa 
tán  dindarlardı 
basqasına  kirgi-
ziwge  qaratılǵan 
is-háreket.
8 — Dúnya  dinleri  tariyxı,  10-klass

---

114
kiritiwge  qaratılǵan  is-háreketler  (prozelitizm)  hám 
basqa  missionerlik  xızmeti  ushın  juwapkerlik  bel-
gilengen. 
Diniy  ekstremizm,  separatizm  hám  dogmatizmlik 
ideyaları  menen  bayıtılǵan  baspalar,  kino,  foto,  au-
dio,  video  ónimleri  hám  usınday  basqa  ónimlerdi 
tayarlaw,  saqlaw  hám  tarqatıw  huqıqbuzarlıq  ekenligi 
belgilep  qoyıldı.
Juwmaqlap  aytqanda,  «Hújdan  erkinligi  hám  di-
niy  shólkemler  haqqında»  ǵı  nızamdı  turmısqa  en 
jaydırıw  hám  tarawǵa  tiyisli  ámelge  asırılıp  atırǵan 
huqıqıy  reformalar  nátiyjesinde  diniy  shólkemlerdi