|
Giyohvandlikda xulq-atvorning o ‘zgarishi va bemorlar psixolo
giyasi. Shuni alohida ta ’kidlash lozimki, giyohvandlikda aw alam bor,
bemorning irodasi so‘nib boradi, unda giyohvand moddaga nisbatan
kuchli mayl shakllanadi. Asta-sekin bu mayl kuchaya borib, bem or
unga qarshi kurashishga ojiz boMib qoladi, unda ruhiy qaram lik
sindromi rivojlanadi. Bemorning fikru xayoli giyohvand m oddalarni
topishga va uni iste’mol qilishga qaratiladi. Ruhiy qaramlik sindromida
narkotik vositalarning yo'qligi, bemorda doimo noxush kayfiyat paydo
qiladi, u bo‘lar-bo‘lmasga janjal ko'taradigan boMib qoladi. G iy o h
vand moddani iste’mol qilgan kuni esa kayfiyati yana k o ‘tariladi,
ya’ni xulq-atvorida ijobiy xislatlar paydo boMadi.
Mutaxassislaming fikricha, ruhiy qaramlik sindromida bosh miyada
maqsad va istaklar kurashi, qaram a-qarshi fikrlar, miyani tark
etmaydigan istak va xayollarning oqim i yuzaga keladi. A lbatta,
miyadagi bu jarayonlar giyohvand m oddalarni qancha m iqdorda,
necha yildan buyon iste’mol qilayotganligiga, ularning turiga bogMiq
boMadi. T a’kidlash lozimki, giyohvand m oddalarni endigina qabul
qila boshlagan bem or o ‘zida paydo boMgan ruhiy qaram likni darrov
anglay olmaydi. U borib-borib, o ‘zida yuzaga kelgan vaziyatga
bogManib qoladi. Giyohvandlikdan chiqib ketishning qiyinligi ham
shundan iboratki, bem or ruhiy qaram likdan tashqari, giyohvand
moddalar bilan bogMiq oldi-sotdilarga aralashib, jinoyat yoMiga kirib
qoladi.
Giyohvand m oddalarni qabul qilib yurgan bem o r u ch u n k u n
dalik hayotdan qoniqm aslik, sababsiz urush-janjallar, jizzakilik,
doim iy norozilik alom atlari va shuningdek, giyohvand m oddalarni
topish haqida gap och ilg an d a, beixtiyoc jo n la n ish n in g paydo
boMishi xosdir.
Ruhiy qaramlik sindrom ida bem orning ichki dunyosida keskin
o ‘zgarishlar ro‘y beradi, uni yaqin oila a ’zolariga, farzandlariga,
ota-onasiga munosabati o ‘zgara boshlaydi, ular orasida m ehr-oqibat
yo'qolib boradi. Bemorning xulq-atvorida o ‘ziga xos qaysarlik va o ‘jarlik
shakllanadi, u yaqinlarining tanqidlariga qaram asdan, o ‘z fikrini
tasdiqlashga yoki qilayotgan nojo‘ya ishlarini oqlashga intiladi. T o ‘g‘ri,
b a ’zan bem or og‘ir bir dardga duch or boMganligini anglab, bu
yoMdan qaytishga urinadi, biroq aw algidek toMaqonli sogMom hayot
tarziga qaytish o ‘ta qiyin boMadi. Bunday vaziyatlarda bem orning
www.ziyouz.com kutubxonasi
o ‘zi, uning yaqinlari, psixolog, narkologlarning hamnafas bo‘lib
ishlashi ijobiy natija berishi mumkin. Ba’zan bem or “o ‘zim bosh-
laganman, o ‘zim to 'x tatam an ” deb tibbiy-psixologik muolajalardan
voz kechadi. Odatda, bunday bemorlar giyohvand moddalami qabul
qilishning yanada og‘irroq turlariga o ‘tib ketishadi, xolos.
Ruhiy qaramlik nafaqat muayyan bir giyohvand modda bilan
ba’zan uning boshqa turlari ta ’sirida ham qoniqtirilishi mumkin.
Giyohvandlikda ruhiy qaramlik sindromi ancha erta boshlanadigan va
uzoq davom etadigan sindromdir. Giyohvand moddalarni iste’mol
qilishni to ‘xtatgandan keyin ham bemor ruhiy qaramlikdan ancha
vaqtgacha chiqa olmay yuradi. Shuning uchun ham ularga doimo
psixolog yordami zarur bo‘ladi. Ruhiy qaramlik sindromini dastlabki
davrlarida aniqlash psixologdan yuksak darajadagi ziyraklikni va
m ahoratni talab etadi. Chunki bem or turli xil yo‘llar bilan giyoh
vand moddalarni qabul qilib yurganini atrofdagilardan yashiradi va
o ‘zida ruhiy qaramlik paydo bo‘lganini bilmay qoladi.
Kasallik avj olgan sari ruhiy qaramlik sindromidan og‘irroq bo'lgan
abstinensiya va jismoniy qaramlik (kompulsiv) sindromlari shakllana
boshlaydi. Bemor giyohvand moddalarni ko‘p iste’mol qila boshlaydi
va buning oqibatida, hayotiy muhim mayllar, ya’ni jinsiy, och
qolish, himoya instinktlari ular uchun ikkinchi darajali bo‘lib qoladi.
Kompulsiv sindrom obstinent sindromga qaraganda og‘ir kechadi.
Kompulsiv sindrom bemorning xulq-atvorida to ‘la aks etadi, ya’ni
bem or doim o giyohvand moddalarni izlab topish yo‘liga o ‘tib oladi.
Jismoniy qaram likda bem or doimo qabul qilib yurgan giyohvand
moddani boshqasiga o ‘zgartirsa, qoniqish sezmaydi, g'amgin holatda
yuradi. Demak, giyohvand moddalarning aniq bir turiga ruju qo‘yish
kompulsiv sindromga xos belgilardan biridir va organizmning aynan
shu giyohvand m oddaga ko‘nikib qolganligi alomatidir. Agar shu
giyohvand modda qabul qilinmasa yoki butunlay to ‘xtatilsa, abstinent
sindrom rivojlanadi. Abstinent sindromning klinik manzarasi turlicha
b o ‘ladi va asosan jahlning tez chiqishi, uyqusizlik, qo‘llarda yoki
butun tanada trem or, og‘ir hollarda tutqanoq xurujlari, yurak va
nafas olish faoliyatining buzilishi kuzatiladi.
G iyohvandlikning barcha turlari u ch u n organizm da qabul
qilayotgan m oddaga nisbatan tolerantlikning paydo b o iish i xosdir,
shuning uchun ham bem or doimo giyohvand moddaning miqdorini
oshirib borishga majbur. Aks holda, eyforiya ro ‘y bermaydi yoki
abstinent sindrom rivojlanadi.
www.ziyouz.com kutubxonasi
Giyohvand moddalarni surunkali qabul qilaverish intoksikatsiya
holatini yuzaga keltiradi, bunda bemorning shaxsiyati patologik tarzda
o'zgarib boradi va tez-tez o ‘tkir psixozlar kuzatilib turadi. C hunki
giyohvand m o d d alar ruhiyatga tez t a ’sir qilishi bilan b o sh q a
farm akologik dorivor vositalardan ajralib turadi. S h u n in g d ek ,
giyohvand m od dalar qon tom irlarga, parenxim atoz
a ’zolarga
dastlabki kunlardanoq salbiy ta ’sir ko‘rsata boshlaydi. K eyinchalik
organizmdagi barcha a’zo va to'qim alar faoliyati buzilib boradi.
Giyohvandlikning barcha turlari 3 bosqichda kechadi: adaptatsiya
Do'stlaringiz bilan baham: |
