|
Yoshi kattalarda cpilepsiyani davolashda ishlatiladigan dorilarni
tavsiya qilish bo‘yicha ko‘rsatmalar (J.Fisher, N.Graves,
1999, o ‘zgartirishlar bilan)
Dorivor vosita
Dorining
dozasi, mg
Boshlang'ich
kundalik dozasi
O'rtaclia
kundalik dozasi
Valproatlar
200, 300, 500
5 -1 0 m g/kg
1 5 -6 0 m g/kg
Fenobarbital
50, 100
0 ,5-1 m g/kg
1 3 m g/kg
Fenitoin
100
4 - 5 m g/kg
4 - 7 m g/kg
Etosuksim id
250
4 - 1 0 m g/kg
1 0 -3 0 m g/kg
Felbamat
4 0 0 -6 0 0
1200 m g
1 2 0 0 -3 6 0 0 m g
Lamotridjin
25, 100, 150, 200
25-50 m g
3 0 0 -5 0 0 mg
Tiagabin
5, 10, 15
4 mg
3 2 - 5 6 m g
Topiramat
25, 100, 200
50 mg
2 0 0 - 6 0 0 mg
Vigabatrin
500
5 0 0 -1 0 0 0 m g
2 0 0 0 —4000 mg
Zonisam id
100, 200
100 -2 0 0 mg
4 0 0 -6 0 0 mg
Okskarbazepin
1 5 0 ,3 0 0
300-600 mg
9 0 0 -3 0 0 0 m g
Levetiratsetam
500
1000 mg
1 0 0 0 -3 0 0 0 mg
Izoh:
B u yerda ko‘rsatilgan dorilar d ozasi ishlab ch iq aru vch i firm aning
tavsiyasidan farq qilishi m um kin. C h u n k i jadvaldagi m a ’lu m otlar klinik
tekshiruvlar asosida tayyorlangan.
www.ziyouz.com kutubxonasi
Epilepsiya bilan og'rigan bem orlarni nazoratga olgan tibbiy
psixolog yoki vrach uning hayot tarzini chuqur o ‘rganib, sog‘lom
turm ush tarziga o ‘rgatishi lozim. M asalan, hozirgi kunda aholining
aksariyat qismi televizor va kom pyuter m onitori oldida kunini
o ‘tkazadi. Epilepsiya bilan kasallangan bem orlar bunday elektron
uzatgich vositalaridan foydalanishni chegaralashlari zarur. Televizorni
qorong‘i xonada emas, yorug' xonada ko‘rish kerak va televizorgacha
bo ‘lgan masofa 2 m dan ortiq b o ‘lishi zarur, teleko‘rsatuvlarni
tom osha qilish davomiyligi 2 soatdan oshmasligi kerak. Fotosensitiv
epilepsiyada televizor ko‘rish yoki kompyuter monitori oldida o ‘tirish
man etiladi.
Epilepsiya bilan kasallangan bolalarning deyarli barchasi boshqa
bolalar singari, maktab va yaslilarga qatnashishlari mumkin. Biroq
oligofreniya, bolalar serebral falajligi kabi bosh miyaning organik
kasalliklarida kuzatiladigan tutqanoq xurujlarida bolalar, albatta,
maxsus maktablarda ta ’lim olishlari kerak. Bemor bolalarni faqat
tu tq an o q xuruji borligi sababli jam iyatdan ajratib tarbiyalash
n oto ‘g ‘ri, bunday qonunlar ham yo‘q. Aksincha, ularga to ‘laqonli
hayot kechirishga imkoniyat yaratib berish lozim. U lar til o ‘rgan-
moqchi bo‘lsa, sport va fizkultura mashqlariga qatnashmoqchi bo‘lsa,
ruxsat berish lozim, biroq trenerni og‘ohlantirib q o ‘yish kerak.
Bemorning bunday tadbirlarda qatnashish-qatnashmasligini, albatta,
vrach hal qilishi lozim. M asalan, xuruj tez-tez kuzatiladigan holat-
larda, bem or davolanish muolajalarini o ‘tishi lozim, xuruj kam
boMadigan holatlarda u sportning yengil turlariga qatnashishi mumkin.
Sportning ba’zi turlari, ya’ni boks, shtanga ko‘tarish, kurash, suzish,
tez yugurish mumkin emas. Shuni alohida ta ’kidlash lozimki, rejali
tarzda sportning yengil turlari bilan shug‘ullanish foydalidir, chunki
so‘nggi paytlarda mutaxassislar o'sm irlarda kuzatiladigan tutqanoq
xurujlarining kompyuter m onitori oldida uzoq o'tirishdan kuchayib
ketayotganligini ta ’kidlashmoqda.
Yirik amerikalik epileptolog V. Lennoks “faol hayot - xurujlar
an tag o n istidir” degan edi. M utaxassislar epilepsiya kasalligida
xurujlarning passiv hayot kechiruvchi bemorlarda ko‘p kuzatilishi,
faol aqliy va jismoniy m ehnat bilan shug‘ullanuvchi bem orlarda esa,
xurujlar kam kuzatilishini aytishadi. Shuning uchun ham bemorlarni,
ayniqsa, b o lalar va o ‘sm irlarn i jism oniy x a tti-h ara k atla rd an ,
www.ziyouz.com kutubxonasi
o ‘qishdan chegaralab tashlash va ularning ko‘z o ‘ngida oilaviy bo‘lib,
kasalligini muhokama qilaverish og‘ir ruhiy asoratlar qoldiradi.
Bunday bolalarda melanxoliklarga xos bo'lgan xulq-atvor shakllanadi,
ular ruhiy nogiron bo‘lib o ‘sadi. Biroq ortiqcha ruhiy va jism oniy
z o ‘riqishlar xurujlar sonini ko‘paytirishini ham unutm aslik kerak.
Bemorlarga hayot uchun xavfli b o ‘lgan ishlarda, y a’ni hay-
dovchilik qilish, o ‘t o ‘chirish, militsiya, soqchilik va qutqaruvchilik
kasblarini egallashi va shuningdek, kimyoviy vositalar bilan ishlash,
baland binolarda ishlash, jarohatlanish xavfi yuqori b o ‘lgan zavod
va fabrikalarda ishlash mumkin emas. Tungi ishlarda ishlash umum an
man etiladi, chunki tunda uyquga to ‘ymaslik xurujlarning takrorlani-
shiga yoki ko‘payib ketishiga sababchi bo'ladi.
Epilepsiyaning b a ’zi turlarida tez yordam talab qilinm aydi,
m asalan, absanslarda. Aksariyat tutqanoq xurujlarining davomiyligi
3-5 min b o ‘lib, bem orga yordam k o ‘rsatg u n ch a o ‘tib ketadi.
K o‘pincha, tonik-klonik xurujlar bilan kechuvchi epilepsiyalarda
bem orlarga tez yordam ko‘rsatishga to ‘g ‘ri keladi. C hunki ep i
lepsiyaning bu turida jarohatlanishlar ko‘p kuzatiladi. Tez yordam
k o ‘rsatish bem orga ja ro h a t yetkazishi m u m k in b o 'lg an xavfli
narsalami zudlik bilan chekkaga olishdan boshlanishi kerak. Bemorni
xavfsiz va yumshoq joyga o ‘tkazish va uning yoqasini ochish lozim.
A gar xuruj yopiq joyda kuzatilsa, derazalarni ochib, bem orga toza
havo kelishini ta ’minlash kerak. B em orning boshini kuch ishlat-
m asdan, yon tomonga burgan holatda ushlash lozim , ana shunda
bem orning tili tomog‘iga tiqilib qolmaydi. Buning uchun bem orning
yoniga yon tomondan emas, balki bosh uchidan borish kerak. Chunki
xuruj paytida bem or qo‘li bilan qattiq urib yuborishi mum kin. Agar
tutqanoq xurujlari bemorning boshi va tanasi chap tom onga qayrilib
kuzatilayotgan bo'lsa, uni chapga, o ‘ngga qayrilib kuzatilayotgan
b o ‘lsa, o ‘ngga buragan holda ushlash zarur. B em or tilini tishlab
olmasligi uchun shpatel yoki qoshiqni dokaga o ‘rab, yon tom ondan
tishlari orasiga qo‘yish lozim, biroq bem orning jag ‘ini zo ‘rlab ochish
m um kin emas. Xuruj bo'layotgan paytda, bem orning oyoq-qo‘llarini
z o ‘rlab ushlam aslik, yuziga suv sepm aslik, n a sh a tir va piyoz
hidlatmaslik kerak.
Epilepsiya bilan kasallangan bem orlarning uyida tez yordam
k o ‘rsatish uchun dorivor vositalar b o ‘lishi kerak. M asalan, relanium
(valium, sibazon), magniy sulfat va h.k. Xuruj paytida 2 ml relaniumni
m ushak orasiga ehtiyotkorlik bilan yuborish mum kin.
www.ziyouz.com kutubxonasi
Bemor dush yoki vanna qabul qilganida, eshikni ichkaridan
bekitmasligi, issiq yoki o ‘ta sovuq dush qabul qilmasligi kerak,
saunalarga tashrifbuyurmasligi, uzoq vaqt vannada qolib ketmasligi
zarur. Tandirda non yopish, olov yonida katta qozonlarda ovqat
tayyorlash, doim o o ‘tkir narsalar bilan ishlashdan ehtiyot bo'lish
lozim. Ishxonada doimiy ishlovchilardan bir-ikkitasi kasallikdan
xabardor bo‘lishi lozim, uzoq komandirovkalarga yolg'iz ketmagan
va mexmonxonlarda yolg‘iz yotmagan m a’qul.
Do'stlaringiz bilan baham: |
