Z ibodullayev

«jamoa ongsizligi» 
degan  tushunchani taklif qildi.  Yung  individual  ongsizlik va jam oa 
ongsizligi orasida aniq bir chegara chizig‘ini o'tkazdi.  Uning fikricha, 
jam oa  ongsizligi  individual  ongsizlikdan  farqli  o ‘laroq,  avloddan 
avlodga uzatiladi va «men» jam oa ongsizligi ta ’siri ostida rivojlanadi.
Yungning  fikricha,  individual  ongsizlik  odamning  shaxsiy  tajri- 
basida  aks  etadi.  Bu tajribalar albatta  qachonlardir ongda  aks etgan, 
lekin  ongdan  siqib  chiqarilishi  natijasida  unut  bo'lib  ketgan.  Jamoa 
ongsizligi  —  bu  um um insoniy  tajribalar  bo‘lib,  har  bir  millat  va 
elatlar uchun  xosdir,  u  o'tm ishim izning  yashiringan  xotira  izlaridir. 
U  mifologiyada, xalq dostonlarida,  diniy qarashlarda aks etgan bo‘lib, 
hozirgi  zam on  kishilarining  ongida  tushlar  ko'rish  orqali  namoyon 
bo'lib  turadi.  Yung  Freydning  seksual  nazariyasini  tan  olmadi  va 
nevrozlar  rivojlanishining  boshqa  b ir  qancha  sabablarini  ko'rsatib,
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

ularni  isbot  qilib  berdi.  Ularning  ichida  ijtimoiy  kelishmovchiliklar, 
kishi hayotidagi fojiali  davrlami ham  asosiy omil sifatida ko'rsatdi,
Z.  Freyd nazariyasini talqin va tanqid qiluvchilar safl yana kengaya 
bordi. O 'tgan asming 30-yillari oxirida neofreydizm shakllana boshladi. 
Bu  yo‘nalishning  eng  ko‘zga  ko'ringan  tarafdorlari  E.  F rom m   va 
K.Xomi edi.  U lar psixoanalizni o'rganishda sotsiologik yo‘nalishdagi 
nazariyalardan ham foydalanishdi.  U lar instinktiv jarayonlarni inkor 
qilmagan  holda  insonning  yashash  faoliyatida  od am lar  orasidagi 
m unosabatlarni  ustun  qo‘yishdi.  U lar  nevrozlarning  kelib  chiqish 
sababini quyidagicha yoritishadi:  odam  bolasi tug‘ilgandan xavotirda 
yashaydi,  chunki uning  qarshisida adovatli  dunyo  paydo  bo'ladi  va 
bu xavotir e’tibor va  mehribonlikning yo‘qligidan  kuchayib  boradi. 
K eyinchalik  esa  individ  sotsial  om illarning  qaqshatqich  zarbasiga 
duch  keladi  vajam iyatda  yolg‘izlanib  qoladi,  u  o ‘zining jamiyatga 
nisbatan  begonaligini  anglaydi.  D em ak,  ularning  fikricha,  jam iyat 
shaxsning sinxron rivojlanishiga to'sqinlik qiladi.  Shuning uchun ham, 
nevrozning  asosiy  sababchisi  jam iyatdir  va  aynan  individni  sog‘- 
lom lashtirish  orqali jam iyatni  sog‘lomlashtirish  m um kin.
E.Fromm shaxsning rivojlanishida tug'm a omillarning ahamiyatini, 
ya’ni bolaning seksual rivojlanishini,  Edip  komleksini,  jinsiy m uno- 
sabatlarning  ahamiyatini  b o ‘rttirib  ko'rsatm aslikni  aytadi.  U   har 
bir odam dagi ruhiy kechinmalarni  uning ijtimoiy m uhitga sho‘ng‘ib 
ketganligidan  deb  biladi.  D em ak ,  seksual  in ste n k tla r  shaxsni 
shakllantirm as  ekan,  balki  shaxsning  o ‘zi  ularni  belgilab  beradi.
K.  X orni ta ’limotida ham  ijtimoiy om illarning aham iyati yuqori 
ekanligini  ko‘rish  mumkin.  U  insonning  xulq-atvorida  uni  o ‘rab 
turgan jamiyatga  nisbatan quyidagi uchta yo'nalishni ajratdi:  odara-