Z ibodullayev


Id,  Ego  va  Super-ego



Download 12,93 Mb.
Pdf ko'rish
bet104/283
Sana09.12.2021
Hajmi12,93 Mb.
#190548
1   ...   100   101   102   103   104   105   106   107   ...   283
Bog'liq
Tibbiyot psixologiyasi (Z.Ibodullayev)

Id,  Ego
 va 
Super-ego. 
«Id»  —  bu  instinktlar.  U   ongdan  xolis.  «Ego»  —  bu  Men.  Uning 
ongi bor.  «Super-Ego», ya’ni Super-men — bu odam ni o ‘rab turgan 
m uhit, jamiyat.  U  odam ning xulq-atvorini  «tepadan»  nazorat  qilib 
turadi.  Bu tushunchalarning  har biriga ta’rif berib  chiqamiz.
Id yoki instinktlar. Z.  Freydning fikricha, evolutsiyaning dastlabki 
bosqichida  odam da  o ‘z -o ‘zini  saqlash,  ya’ni  ovqat  izlash  instinkti 
odam ning  xulq-atvorini  belgilab  bergan,  shu  bilan  parallel  holda 
yoki  biroz  keyin  bu  funksiyani  ko‘payish  instinkti,  ya’ni  seksual 
instinkt bajara boshlagan.  Bu instinktlar «id»  ning o'zginasidir.  «Id» 
ongda  aks etmaydi,  u ong ostida joylashgan,  to ‘g‘rirog‘i,  ong ostiga 
tiqishtirilgan.«Id» qoniqish  prinsiplarigaasoslanib faoliyat ko'rsatadi. 
Bu  yerda jinsiy  qoniqish  alohida  o ‘rin  tutadi.  Z.  Freyd jinsiy mayl
www.ziyouz.com kutubxonasi


tushunchasini bag‘oyat kengaytirib yuboradi. Ya’ni Z.Freyd ta’limoti 
bo‘yicha jinsiy mayl  odam ni  tu g ‘ilganidan  buyon  boshqarib  keladi. 
Z.Freyd qondirilmagan his-tuyg‘u yoki  maylning  ruhiy qu w ati  ong 
ostida  to'planib  boradi  va  o ‘z  ifodasini  topishga  urinadi,  deb  flkr 
yurgizadi.  M ayllar ichida u  libidoni asosiy o'ringa q o ‘ygan.
«Id»  doimo  «men»  va  «super-men»  bilan  murosasiz  jang  olib 
boradi,  chunki  ular  «id»  ni  doim o  nazorat  qilishga  intiladi.  «Id» 
kuchli energiyaga ega bo‘lsa-da,  «men» uni ong ostidan suzib chiqi- 
shiga yo‘l qo'ymaydi.  Shuning uchun  ham  «id»  tajovuzkordir.
«Men»  nazoratni  to i a   q o ‘lga  olgunga  qadar  instinktlar go'yoki 
odam ning  hayot  tarzini,  ya’ni  xulq-atvorini  belgilab  bergan.
«Men»ning rivojlanishi odam ning hayot tarzini o'zgartirib yubo­
radi va uning xulq-atvorini nazorat ostiga oladi.  Shunga qaramasdan, 
psixoanalitiklar  «id»  ga  odam ning  hayot  tarzini  belgilab  beruvchi 
asosiy manba sifatida qarashadi.
«Id» o ‘zgarmas,  «men» esa rivojlanib boradi.  Odam  boshqa jo n - 
zotlardan  aql-zakovatning,  ya’ni  ongning  borligi  bilan  farq  qiladi. 
Demak,  ong  —  bu  «men»  dem akdir.  Agar  odam   faqat  «id»  ga 
bo'ysunib  yashaganida  edi,  uning  yashash  tarzi  hayvonlarnikiga 
o ‘xshab  qolardi.  Vaholanki,  odam   faoliyati  ongli  jarayondir  va  u 
o‘z xatti-harakatlarida ham ,  asosan  ongga tayanadi.
Psixoanalitiklar odam ni,  aniqrog‘i  uning ruhini,  tirik hujayraga 
o'xshatishadi.  Bunda hujayraning tashqi pardasi «men» b o ‘lsa, uning 
ichki  tarkibi  «id»  dir.  H ujayraning  ichida  m oddalar  almashinuvi 
natijasida katta energiya to ‘planadi va kuchli energiyaga ega boMgan 
«id»  tashqariga  yorib  chiqqisi  keladi.  Bunga  esa  hujayraning tashqi 
pardasi, ya’ni «men» yo‘l qo‘ymaydi. Xo‘sh unda «Super-men» nima? 
M a’lumki,  hujayralar  to ‘plam i  to 'q im an i,  to 'q im ala r  a ’zolarni, 
a’zolar esa organizmni tashkil qiladi.  Demak,  «Super-men» — barcha 
«men»laming yig'indisidir.  Hujayra organizmda hayot kechirgani kabi, 
organizm  ham  hujayrasiz  yashay olmaydi.  Organizm  —  bu  «super­
men».  «Super-men»  —  bu  jam iyat,  m adaniyat,  axloq  va  dinning 
talablari.  «Super-men» «men» bilan birgalikda seksual xususiyatlarga 
boy  bo'lgan  «id»  ni  nazorat  qiladi  va  ular  orasidagi  ziddiyatlarni 
kuchaytiradi.
Z.Freydning fikriga ko‘ra,  nevrozlaming kelib chiqishiga «Super­
men» va «men» sababchi.  Psixoanalitiklar nevrozlarni psixoterapevtik 
yo‘l bilan davolashda aynan m ana shu nazoratni kamaytirishga yoki 
to ‘xtatishga va shu yo‘l bilan «id» ning ongga suzib chiqishiga yordam
www.ziyouz.com kutubxonasi


berishadi.  Buning natijasida «id»  ning tajovuzkorligi  pasayib,  nevroz 
belgilari  chekinadi.
Z.  Freyd  «men»  va  «id»  orasidagi  munosabatlarni  chavandoz 
bilan  ot  orasidagi  munosabatlarga  qiyoslab  ham tushuntirib bergan 
(29-rasrn).  Freydgacha  A.Shopengauer xuddi  shunday  qiyoslashni 
iroda va tafakkur orasidagi munosabatlarni o ‘rganish uchun  ishlatgan 
edi.  Chavandoz otni o ‘zi boshqarsa-da, faqat uning quw ati hisobiga 
harakatlanadi.  Kerak  paytda  chavandoz o'zanni  qattiq  ushlab  otni

Download 12,93 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   100   101   102   103   104   105   106   107   ...   283




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish