Z ibodullayev

20.2.1.  Antidepressantlar
Antidepressantlar tasodifan  kashf qilindi.  1957 yili sil  kasalligiga 
qarshi  ishlab  chiqarilgan  dorilardan  birini  qabul  qilgan  bem orlarda 
eyforiya  holati  kuzatilgan.  Bu  dorini  ruhiy  kasallarga  be rib  sinab 
ko‘rishganda, uning depressiyani kamaytirish xususiyati  aniqlangan.
Bu dorining kimyoviy nomi 2-Izopropil-l- izoniko-tinoilgidrazin. 
U ni  qisqartirib,  «iproniazid»  deb  atashadi.  Keyinchalik,  boshqa bir 
dorining antidepressiv xususiyati aniqlanadi.  Bu dori  «imipramin» deb 
nomlanadi.  Bu kashfiyotlardan keyin olimlar yangi antidepressantlar 
ustida ish olib borishadi va ularning yangi turlarini yaratishadi. Antidep­
ressantlar bosh  miyadagi  psixik jarayonlarga  murakkab  ta ’sir ko‘r- 
satadi. Ular bosh miyadagi noradrenergik va serotoninergik sistemalarga 
ta ’sir  qilib  neyronlardagi  qo‘zg‘alish  va  tormozlanish jarayonlarini 
muvofiqlashtiradi.  Ularning  aksariyati  MAO  ingibitori  va  tritsiklik 
antidepressantlardir.  Antidepressantlar  markaziy  asab  tizimining 
barcha strukturalari orasidagi funksional bogManishlarni tiklaydi.
Barcha  antidepressantlar uchun  xos  bo‘lgan  xususiyat  ularning 
timoleptik ta ’siridir, ya’ni ular bem orlar kayfiyatini oshirib,  afifektiv 
buzilishlarni  kamaytiradi.  Ba’zi  antidepressantlar  (zoloft,  ksanaks 
va h.k) anksiolitik ta ’sirga ham  ega.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Dastlab antidepressantlar faqat psixiatriya amaliyotida keng tavsiya 
qilingan  b o ‘lsa,  hozirgi  davrda  antidepressantlardan  psixosomatik 
sindrom larni  davolashda  ham  keng  foydalaniladi  va  bu  dorilarni 
maxsus  retseptlar  orqali  terapevtlar  ham  tavsiya  qiladi.  Ayniqsa, 
kardionevrozlarni,  kardiofobik  sindromlarni,  psixogcn  abdom inal- 
giyalarni va boshqa somatogen  depressiyalarni  davolashda antidep­
ressantlar  keng  tavsiya  qilinm oqda.  A ntidepressantlarni  tavsiya 
qilishning o‘ziga xos qoidalari  mavjud.  Surunkali psixogen buzilishlarni 
davolashda barcha antidepressantlar dastlab past dozalarda buyuriladi 
va  har  ikki-uch  kunda  ularning  dozasi  oshirib  boriladi.  A ntidep- 
ressantlarning terapevtik ta ’siri 5—7  kunlardan  keyin  ko'zga tashlana 
boshlaydi.  Ularning kech ta ’sir qila boshlashini  neyromediatorlarning 
sinapslarda asta-sekin to ‘planishi va retseptorlar sezuvchanlik dara- 
jasining  o ‘zgarishi  bilan  bogMashadi.
Ba’zi antidepressantlar  (amitriptilin)  kattaroq dozalarda kardio- 
toksik  ta ’sir  ko‘rsatadi.  A m itriptilin  glaukoma,  o g 'ir  yurak-qon 
tom ir  kasalliklari,  prostata  adenomasi  va  siydik  pufagi  atoniyasida 
tavsiya  qilinmaydi.  H om iladorlik  va  bola  emizish  davrlarida  b a ’zi 
antidepressantlar buyurilmaydi yoki zaruratga qarab,  kam   m iqdorda 
tavsiya qilinadi.