Z ibodullayev

Zigmund  Freyd
XI  BOB.  SEKSUAL  B U Z IL ISH L A R   PSIX O LO G IY A SI 
11.1. 
Jinsiy  a ’zolar  haqida  umumiy  m a’lumotlar
Asab  tizim ining  funksional  kasalliklarida jinsiy  buzilishlar ju d a 
ko‘p  uchraydi. Ayniqsa isteriya,  depressiya,  ipoxondriya va fobik 
sindromlarda jinsiy  buzilishlar te z-tez  kuzatilib  turadi.
Jinsiy buzilishlarga ta ’rif berishga o ‘tishdan  oldin odam da jinsiy 
funksiyalarning asab tizimi tom onidan boshqarilish  m exanizm larini 
ko‘rib  chiqamiz.  Odamning jinsiy faoliyatini boshqarishda quyidagi 
markazlar ishtirok etadi:  1) bosh miya k a tta  yarim sharlari po‘stlog‘i. 
Bu yerda jinsiy faoliyat ongli tarzda boshqariladi va um um iy nazorat 
qiladi;  2) gipotalamus. Jinsiy faoliyat paytida kuzatiladigan vegetativ 
reaksiyalarni  t a ’m inlaydi;  3)  o rq a  m iyaning  I I —IV  d u m g ‘aza 
segmentlarida joylashgan ereksiya va I I —IV bel qismi segm entlarida 
joylashgan  eyakulatsiya  markazi.
Spinal  m arkazlar  gipotalam us  va  p o ‘stloq  markazlari  ham da 
jinsiy a ’zolarda joylashgan  retseptorlar bilan bog‘langan. Jinsiy m ar- 
kazlarning o'zaro ishi juda muvofiqlashtirilgandir. Jinsiy mayl  (libido) 
va orgazm serebrospinal markazlarning murakkab faoliyati  natijasida 
yuzaga  keladigan  murakkab  psixofiziologik jarayondir.  Ereksiya  va 
eyakulatsiya  spinal  reflekslar  sirasiga  kiradi,  shuning  uchu n   ham  
bel-dumg‘aza segmentlaridan yuqorida joylashgan jarohatlanishlarda 
bu funksiyalar saqlanib qoladi.  Biroq, jinsiy jarayonlarning birortasi 
faoliyati pasaysa,  qolganlariga ham  salbiy ta ’sir ko‘rsatishi  m um kin. 
Ereksiya  va  eyakulatsiyaning  boshqarilish  mexanizmi  33-rasm da 
keltirilgan.
Jinsiy gorm onlar jinsiy markazlarning shartsiz  reflektor q o ‘zg‘a- 
tuvchisi hisoblanadi va jinsiy maylning  kuchini va tonusini belgilab 
beradi. Prostata,  gipofiz vabuyrak usti bezi gormonlarining aham iya- 
ti juda kattadir.  Prostata bezining gormonlari muntazam qonga tushib 
turadi;  ular kam m iqdorda tushsa,  urug‘don  sekretsiyasini  faollash- 
tiradi,  ko‘p m iqdorda tushsa,  susaytiradi. Agar erkak kishi bir necha 
kun jinsiy aloqasiz yashasa, unda jinsiy maylning susayishi kuzatilishi 
mumkin  va  aksincha,  yana jinsiy  aloqa  qila  boshlasa,  libido  paydo 
b o ‘ladi.  Bu holatni quyidagicha tushuntirish mumkin:  tez-tez b o ‘la-
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Psixologik,  vizual va 
boshqa ta ’sirlar
Simpatik qism 
Torakolumbal  segment 
T12.L1
Simpatik tugun 
Presakral nerv
Simpatik ta’sir: Urug‘ 
otilib chiquvchi yo'llarning 
to'lqinsimon qisqarishi
Eyakulatsiya
Kortikospinal
yo‘l
-  Parasimpatik ta ’sir: 
Olat tomirlarining 
qon  bilan to'lishi