315
Universal ish o‘rinlaridan tashqari ustaxonada butun guruhdagi o‘quvchilar
ixtisosiga muvofiq foydalanadigan maxsus mashinalar o‘rnatiladi. Tikuvchilik
korxonalarida ish o‘rinlari har xil stollar orasidagi joydan ham foydalaniladigan
qilib ko‘ndalangiga, burchak qilib, uzunasiga va ixtiyoriy joylashtiriladi.
Dasmda dazmollash o‘rni bilan birga qo‘l ishlari o‘rni ko‘rsatilgan.
Ishlab
chiqarish ta’limi ustasining ish o‘rni ish usullarini, operatsiyalar bajarilishini,
ko‘rgazmali qurollarni namoyish qilish, o‘quvchilar ishini kuzatish qulay
bo‘ladigan qilib tashkil etilishi kerak. Usta ish o‘rnining old tomonida yo‘l-yo‘riq
berayotganda o‘quvchilar turadigan bo‘sh zona bo‘lishi kerak.
30.2. “Texnologiya va dizayn” yo‘nalishi bo‘yicha o‘qitishning o‘ziga xos
xususiyatlari
“Texnologiya va dizayn” yo‘nalishining o‘ziga xos xususiyatlari shundaki,
o‘quvchi-talabalar
ushbu
yo‘nalishda
o‘quv
ustaxonalarining
holati,
ustaxonalardagi dastgohlarning tuzilishi, ulardagi ish jarayonlarini
kuzatadilar va
amaliy mashg‘ulotlarda batafsil bajarib borishadi. O‘quv ustaxonalarida asosan
lesarlik, duradgorlik va boshqa soha, kasbga xos dastgohlari turli ishlash
operatsiyalarini muvaffaqiyatli bajarishga imkon beradigan va mustahkam
joylashtirilgan ish konstruksiyalaridan iborat bo‘lishi lozim. Masalan, bir o‘rinili
slesarlik dastgohi 800-850mm (duradgorlik dastgohi 750-780mm) balandlikda
o‘rnatilishi va u yog‘ochdan yoki metalldan tayyorlanishi lozim. Dastgoh
o‘rnatiladigan
stol taxtadan ishlanadi, ustiga qalinligi 1,5-2,0mm qalinlikdagi
po‘lat tunuka qoplanadi va perimetrii bo‘yicha 25x 25 mm li burchak qilib
qoplanadi, dastgoh qulay o’rindiqqa ega bo‘lishi, undan o‘quvchi instruktajlar va
dam olishi vaqtida foydalanishi, yozuvlar, eskizlar tuzish uchun esa unda
suruluvchi planshet ham bo‘lishi lozim. Dastgoh stolida aylanuvchi qurilmaga ega
bo‘lgan parallel slesarlik tiskilari mustahkamlangan bo‘lishi zarur. Ish va kontrol
o‘lchov asboblari dastgohining aniq joyida turishi lozim. Ish vaqtida o‘ng qo‘l
bilan olinadigan asboblar (bolg‘a, egov,
dastarra, metall qirqadigan qaychi va
316
hokazolar) tiskilarning o‘ng tomonda muayyan tartibda joydashishi kerak. Ulardan
chap qo‘l bilan olinadiganlari chap tomonda turadi.
O‘quv ustahonalarida mashg‘ulotlarni tashkil etish hamda o‘tkazish mehnat
va kasb ta’limini
chorakka, yarim yilga mo‘ljallab rejalashtirish va usta,
o‘qituvchining
mashg‘ulotga
aniq
tayyorgarlik
ko‘rishidan
boshlanadi
3
.
O‘qituvchi, usta kalendar mavzu rejasi, o‘quv ishlab chiqarish ishlari ro‘yxati va
yig‘ma mavzu reja asosida darsning reja va konspektini tuzadi. Darsda takrorlash
uchun savollarni va fanlararo aloqalarni belgilaydi, o‘quvchilar tayyorlaydigan
mehnat ob’yektining namunasini hozirlaydi, bunda o‘z mehnat va hunar usullarini
takomillashtirish
maqsadida mashq qilib oladi, zagatovkalar, asboblar va
moslamalarni darsga tayyorlaydi, asbob-uskunalarning ishga yaroqli ekanligini
tekshiradi, texnologiya hujjatlarini hozirlaydi va mashg‘ulotni o‘tkazish
metodikasini o‘ylab ko‘radi.
Mashg‘ulotning metodik tomoni mazkur mashg‘ulotning tashkiliy shaklini
(dars, amaliy laboratoriya ishi,
ekskursiya yoki kino darsi, o‘quvchilarning ishini
frontal yoki zveno tarzida tashkil qilish) aniqlab olishdan bo‘lishi kerak.
Har bir o‘quvchining alohida dastgohi, asboblar komplekti bo‘lishi kerak.
Mashg‘ulotlarda bu ish o‘rnidan va asbobdan shu o‘quvchining o‘zigina
foydalanishi lozim. Mashg‘ulotlar boshlanishidan oldin o‘quvchi navbatchidan ish
joyini va mavjud asboblarni qabul qilib olishi, dars tamom bo‘lganda esa xuddi shu
holatda navbatchiga topshirishi kerak.
Ustaxonalarda ish joylarning aniq tashkil etilishi, o‘quvchilarning ichki
tartib qoidalarni o‘z vaqtida bajarishi ularda yuksak mehnat madaniyati
malakalarini hamda jamoat mulkini saqlash uchun yuksak mas’uliyat tuyg’usini
tarbiyalashga yordam beradi.
O‘quv ustahonalarida mashg‘ulotlarni tashkil etish hamda o‘tkazish mehnat
va kasb ta’limini chorakka, yarim yilga mo‘ljallab rejalashtirish va usta,
o‘qituvchining mashg‘ulotga aniq tayyorgarlik ko‘rishidan boshlanadi. O‘qituvchi,
usta kalendar mavzu rejasi, o‘quv ishlab chiqarish ishlari ro‘yxati va yig‘ma-
mavzu reja asosida darsning reja va konspektini tuzadi. Darsda takrorlash uchun
317
savollarni va fanlararo aloqalarni belgilaydi, o‘quvchilar tayyorlaydigan mehnat
ob’yektining namunasini hozirlaydi, bunda o‘z
mehnat va hunar usullarini
takomillashtirish maqsadida mashq qilib oladi, zagatovkalar, asboblar va
moslamalarni darsga tayyorlaydi, asbob-uskunalarning ishga yaroqli ekanligini
tekshiradi, texnologiya hujjatlarini hozirlaydi va mashg’ulotni o‘tkazish
metodikasini o‘ylab ko‘radi.
Do'stlaringiz bilan baham: 
