Óz betinshe jumisí

Shaxnama shıǵarmasında bas qaharmanlar obrazları

“Shaxnama”da aytılınıwına qaraganda, Jamshiddan narazı bolǵan Iraniylar bul Zohakga juzlenip, onı ózlerine patsha dep daǵaza etediler. Zohakning jaqınlasıwı haqqındaǵı xabardı esitip, Jamshid taxtni sırt ellik shabıwılshıǵa berip, qashıp ketti. Júz jıl ótkennen, ol taǵı shıǵısda, teńiz qırģaģında, Shın (Kitay ) mámleketinde adamlarǵa kórinedi. Zohak onı tutıp aladı hám pıshqı menen yarımın kesedi. Zohok, Fidavsiydiń jazıwısha, Iranda mıń jıl húkimranlıq etedi, jawızlıq artınan jawızlıq etedi. Hár kúni eki kisige onıń jılanlarini jew ushın beriledi. Onıń sarayına sap qızlardı zorlıq menen alıp keledi hám olardı jawızlıqqa úyretedi. Ol qanxorlardı zalım etedi. Ol Jamshiddıń taba alatuǵın barlıq áwladların óltiriwdi buyıredi, sebebi tús onı boljaw etken: sarvga uqsas názik ramkalı patsha shańaraǵınıń bir jigiti onı temir tor menen óltiredi. [8]

Biraq “Shaxnama”da aytılǵan ańızǵa kóre, Feridun (áyyemgi Iran milliy qaharmanı Traetaona), Jamshidning aqlıǵı Zohakni Elbrus tawı ormanındaǵı dárwishge bergen anasınıń ıqtıyatlılıǵı menen onı qıdırıwdan qutqarib qaldı. On altı jasqa tolįp, tawdan túsip, anasįnan kelip shıǵıwı, úrim-putaǵı táǵdirin úyrenedi hám zalımnan ósh alıwǵa ketedi. Firdavsiy on altı balasın Zohak jılanlari jutıp jibergen temirshi Kavaning sherim fartugini nayzaǵa baylanıstırıp, sol bayraq astında Zohakdan jerkenishlanganlarni Feridunga baslap barıwın suwretleydi. Feridun onı ormanda boqgan Purmaya siyir yadına siyir bası formasındaǵı tor soǵıwdı buyıradi. Ol Zohakni jeńiliske ushıraǵan etedi, onı óltirmeydi, sebebi bul múqaddes Serosh (Sraosha) tárepinen qadaǵan etilgen, biraq onı Demavenda tawiniń tereń, qáweterli ungirindegi tasqa shınjırband etedi.

Demavend shoqqisina Feridun tárepinen

baylangan zalım Zohak. Fidavsiydiń
“Shaxnama”sına miniatyura. 17-ásir
Bul formada Shaxnama Firdusiy Atviya balası Traetaona tárepinen óltirilgen úsh baslı Dahaka jılan haqqındaǵı ásirler dawamında ózgertirilgen áyyemgi ańızdı jetkizedi. Páklik álemin wayran etiw ushın jawız Ahriman shaytanı jaratqan jırtqısh haywandı Firdavsiy dáwirindegi Iranlıqlar bir adam, eki jılan boshli zalımǵa aylantırdılar. Medicina oylap tapqanı menen kesellik hám ólimdi jeńgen tań qalǵanday qaharman ápiwayı adamǵa aylandı.
Faridun bes júz jıl dawamında Irandı aqılǵa say hám ádalatlı basqardı. Biraq jawız ruhtiń kúshi onıń túrinde háreket qılıwda dawam etpekte. Ǵarrılıqtan muńli bolıp, saltanatni úsh balası ortasında bóliwleydi selm, sayaxat hám Irejem. Selm hám Tur Feridun genje balasına hádden tıs kóp bergenin aytadı. Bıykarǵa, ullı hám batır Irej hámme zattan olarnıń paydasına waz keshiwin ayttı. Xalıqtıń Irejni shax hákimiyatqa eń múnásip dep ataǵanınan ǵázeplengen úlken ájaǵalar Quday jaxsı kórgen jigitti óltirediler. Olarnıń ákesi Feridunning awızından “sahranıń aptap nápesi sıyaqlı jawızlardı yutib jiberadigan” nálet shıǵadı; olardan ósh alıwdı so'raydi. Onıń qálewi ámelge asıp atır. Irejaning aqlıǵı, Minoger, eki adam óltiriwshin óltiredi hám olarnıń basların Feridunga jiberedi. Ǵarrı shańaraǵı táǵdirinen qayǵınan opat etedi. [9]