‘z b e k ist o n r esp u b L ik a si oliy va 0 ‘rta maxsus ta’l im V a zir L ig I

XX asr boshlarida rivojlangan falsafiy oqimlardan yana biri
pragmatizmdir.
Pragmatizm 
y u n o n c h a
pragm atos
so ‘zidan olingan b o ‘lib ,,ish“ , 
,,x a tti-h a ra k a t“ m a ’no sin i an g latad i. P ra g m a tiz m n in g asoschisi 
y irik a m e rik a m u ta fa k k iri 
Charlz Sanders Pirs 
h is o b la n a d i. 
P rag m atizm g ‘oyalari P irsd an so ‘ng u n in g vatan d o sh lari 
U.Jeym s,
J.Dyui, 
sh u n in g d e k , B uyuk B ritaniy ad a 
F.K.S.ShiHer 
to m o n id a n
ham rivojlantirilgan.
P rag m atizm u c h u n xarak terli to m o n sh u n d a k i, bu o q im ilm iy 
b ilishd a tajribaga k a tta e ’tib o r b erad ilar. D a rh a q iq a t, v oqelikni 
bilishda tajriba katta aham iyatga ega. Biroq, tajribani am alga oshirish 
yo" 11ari, usullari ham m u h im d ir. T ajrib a k o ‘r - k o ‘ro n a tarz d a olib 
borilishi yoki m a ’lum aniq dalilga asoslanishi kerakm i? Bu — m uhim
98

---

a h a m iy atg a egadir. D yu i q a ra sh la rid a b u m asala o c h iq q o lad i. U 
tajrib a n atijasin in g ,,fo y d ali“ to m o n ig a e ’tib o rn i q a ra ta d i. D yui 
q a ra sh larin in g ijobiy to m o n i sh u n d a k i, u d e m o k ra tik ta rz d a , y a ’ni 
h a r q a n d a y shax snin g o b r o ‘isisiz, y o x u d q a n d a y d ir tajrib a g a ch a
b o ‘lgan u y d irm a tu s h u n c h a va u su lla rn i ish la tm a sd a n , tajrib an i 
h a y o tn in g b a rc h a so h alarig a d ad illik b ila n ta tb iq etish ga, u n in g
yangi q irra la rin i o ch ish g a d a ’vat qiladi.
„ P ra g m a tiz m 11, asl m a ’n o d a , fo y d ali fao liy atg a u n d o v c h i, 
,,foydaga“ qan d ay qilib erishish y o ‘llari va usullari h a q id a m u lo h a z a
y u r itu v c h i t a ’lim o td ir. ,,F o y d a “ tu s h u n c h a s i p r a g m a tiz m d a
,,tajrib a “ yoki „ a m a liy o t11 tu sh u n c h a si b ila n a y n a n la sh tirila d i.
P ra g m a tiz m A Q S H ijtim o iy - m a d a n iy m u h itin in g m evasi 
b o ‘lib, u n in g iqtisodiy, m a ’naviy eh tiy o jla rig a x izm a t qilad i va 
m an fa atlarin i ifodalaydi.
P ra g m a tiz m , m a ’lum d a ra jad a , erk in b o z o r iq tiso d iy o tin in g
falsafasi h a m d ir. U b iz n e s ju m la d a n , h a r q a n d a y ,,fo y d a li“ 
faoliyatni tashk il etish u c h u n q u lay b o ‘lgan m e to d o lo g ik q u ro l 
sifatida A m erik a ish b ilarm o n la ri, m e n e d je rla ri, siy o sa td o n la ri va 
davlat arbo blari o ‘rtasid a keng yoyilgan.