‘z b e k ist o n r esp u b L ik a si oliy va 0 ‘rta maxsus ta’l im V a zir L ig I

Jamiyat taraqqiyoti jarayonida shakllangan har qanday hodisa
o ‘tmishda ijobiy ahamiyat kasb etgani uchungina em as, balki
kelajak istiqboli uchun yangi imkoniyatlar yaratib berishga qodir
bo‘lganligi sababli ham qadriyat deb ataladi.
Q adriyatlar olam ni bilish va uni am aliy o ‘zgartirish u ch u n
m uhim omildir. H ar bir qadriyatning m ohiyati va aham iyati tabiat, 
jam iyat va ruhiy olam hodisalarini bilish, ilm iy um um lashtirish, 
ijtimoiy va m a ’naviy taraqqiyotga ta ’sir etish im koniyatlari asosida 
belgilanadi. Q adriyatlarning k o ‘pligi, m azm uni, ularni aniqlash va 
e ’tiqod qilish — insonning bilish qobiliyati va am aliy im koniyatlari 
takom illashib, chuqurlashib, kengayib borayotganini ifodalaydi. 
Yangi qadriyatlar yuzaga kelishi — insonning olam , m a’naviyat 
borasida bilimlari vorislik asosida davom etayotganining ifodasidir.
Qadriyatlar inson m a’naviy kam olotining m uhim omili ham dir. 
H ar bir m illat rivojlanishidagi tarixiy voqealar, un ga ijobiy hissa 
q o ‘shgan shaxslar ham m illiy g ‘u ru r va q ad riy atlar ju m lasig a 
kiradi. Qadriyatlarda ular yuzaga kelgan davming ruhi, imkoniyatlari, 
talab va ehtiyojlari o ‘zining yaqqol ifodasini topadi. H ar bir qadriyat 
m a’lum konkret davr, sharoit va ehtiyojlarning m ahsuligina emas, 
balki uning ko‘zgusi ham dir. Tarixiy taraqqiyot jarayonida davrlar 
o'tishi, sharoit va im koniyatlar o ‘zgarib turishi ham qadriyatlarning 
m azm unida, ularga m unosabatda o ‘z ifodasini topadi.
Qadriyatlarga baho berishdan oldin u lar yuzaga kelgan konkret 
tarixiy sharoitlar, o ‘sha davrlarga xos b o ‘lgan im koniyatlar va 
ehtiyojlarni ham bilm oq kerak. K echagi voqealarni bugungi talab
227

---

bilan o 'lc h a sh m u m k in b o ‘lm agan id ek , h a r b ir q ad riy atn in g
ijtim oiy ah am iy atin i baho lash ga m uayyan tarixiy sh aro itlarn i 
hisobga olib yondashm oq kerak.
M o ddiy ishlab c h iq a rish , m a ’naviy taraq q iy o t eh tiyojlari 
qadriyatlar shakllanishining asosiy om illaridir. H ar b ir qadriyat 
qaysi zam in, ehtiyoj asosida yuzaga kelm asin, yuqoridagi om illar 
b ila n b e v o sita , y ok i b ilv o sita a lo q a d a b o ‘ladi. Q a d riy a tla r 
taraqqiyotidagi vorislik shu tariqa uzluksiz davom etaveradi.
Q adriyatlam ing shakllanishi, ularga am al qilish im koniyatlari 
kishilar yashagan m uh it, tabiiy sharoitlar, ishlab chiqarish usuli, 
kasb m alakalari, m e h n at faoliyatining asosiy y o ‘nalishlari, yoshi, 
jinsiy jih atlari, tu rm u sh tarzi bilan ham bog‘liqdir.
U m u m a n olg anda,