|
Kassitlar sulolasi davrida Bobil podsholigi.
M aium ki, Xam
murapi vafotidan so'ng Qadimgi Bobil podsholigi asta-sekin kuch-
sizlanadi. Bobil atrofidagi katta-kichik davlatlar podsho! ikda sodir
bo'layotgan siyosiy voqealarni sinchkovlik bilan kuzatib turardilar.
128
Mamlakat janubi-sharqidagi Elam podshosi Rim-Sin Bobilning
zaiflashib borayotganligidan foydalanib janubiy Mesopotamiyaga
bostirib kirib Shumerning bir qismini bobilliklardan tortib oladi.
Ammo Samsuiluna (m.av. 1 7 4 9 - 1712) boshliq Bobil qo'shinlari
Rim-Sin qo'shinlarini jangda tor-mor etgan va elamliklami janubiy
Mesopotamiyadan haydab chiqargan. Jangda m ag'lubiyatga uchra-
gan Rim-Sin Elamga chekinib o 'z saroyidagi yong'in vaqtida halok
bo'lgan.
Samsuiluna elamliklarni m ag'lub etib bo'lgach. Ur va Uruk
shaharlarning mudofaa devorlarini buzdirib Shumemi Bobil pod-
sholigiga qaytadan qo'shib olgan. Ammo bu vaqtlarda Bobilga
qarshi Isin shohi Uumanlu va shahar hokimlari bosh ko'taradilar.
Ilumanlu janubda mustaqil podsholik tuzib, Bobilga qarshi qattiq
kurash olib borib, Shumer podsholigining dengiz bo'yi yangi sulo
lasiga asos solgan.
Bu ham yetmaganidek sharq tomondan Bobilga Zagros tog'lari
orasida yashovchi ko'chm anchi kassit qabilalari ko'pdan beri bo-
billiklarga k o 'z olaytirib kelar edilar. Xammurapi va uning vorislari
155-yil davomida kassitlarga qarshi kurash olib borganlar.
Samsuiluna davrida Bobilga shim oli-g'arbdan xett qo'shinlari
bostirib kirganlar. Samsuiluna xettlarning qarshiligini qaytarishga
muvaffaq b o ig an .
M.av. 1742-yilda kassitlar sardori Gandash Bobilga bostirib
kirib "O 'zini to'rt iqlim podshosi” deb e io n qilgan. U Shumer,
Akkad va Bobil hukmdori sifatida kassitlar sulolasiga asos solgan.
M.av. XVI asr boshlaridan boshlab mamlakatda kassitlar sulolasi-
ning hukmronligi boshlanib, u Bobil podsholigining o 'rta davri
deb atalgan. Kassit sulolasi podsholari m.av. 1155-yilgacha Bobilda
hukmronlik qilganlar. Kassitlar davrida ot va ho'kizlar kuchidan
harbiy va har turli xo'jalik maqsadlarida foydalanganlar. Kassit
lar madaniyat jihatdan Mesopotamiyaliklarga nisbatan juda tuban
boiganlar. Ular Bobilni bosib olgach, bobilliklarning madaniyatini
qabul qilganlar. Kassitlar Bobilda mutahkam o'rnashib olganla-
ridan so'ng. shimoliy-g'arbda xettlar qarshiligini sindirib, janub-
dagi dengiz bo'yi sulolasi qo'shinlarini m ag'lubiyatga uchratib,
129
u yerlami ham o ‘zlariga itoat ettirganlar. Kassit podsholaridan
Agum II m. av. XVI asrda podsholik qilgan. U ham o'zini “T o it
iqlim podshosi” deb e'lon qilgan. Agum II davrida O 'rta Bobil
podsholigi kuchayadi. Agum II va uning vorislari Qadimgi Bobil
podsholigining istilochilik sivosatini davom ettirib. butun Shumer-
ni o‘zlariga itoat ettirib, so'ng dengiz bo'yi sulolasining hukmron-
ligiga barham berganlar. Agum II davrida Bobil kuchayib, uning
qo'shinlari Yuqori Frot mamlakatlarini istilo qilgan. Shimoli-g'arb-
da esa, Suriya Mesopotamiya dashtining bir qismini ham O 'rta Bo
bil podsholigiga bo'ysundirganlar.
Agum II o 'z yozuvlarida Xanaan mamlakatidan xudo Mar-
duk va uning xotini Sarpanitning haykallarini keltirganligini. bu
haykallarni zarbof kiyimlar, qimmatbaho narsalar va dabdabali
toshlar bilan bezaganligini hamda bu xudo haykallarini Bobildagi
Esagil ibodatxonasiga qaytadan o'rnatganligini faxr bilan gapirgan.
Agum II o'zini "Kashshu va Akkad podshosi, keng Bobil mam-
lakatining podshosi, Guti mamlakatining podshosi” deb atagan. Bu
kassitlar podshosining hokimiyati Dajla daryosining sharq tomoni-
dagi viloyatlarga ham yoyilganligini ko isatad i.
Gandash va Agum II davrida O 'rta Bobil podsholigi kuchay
gan bo'lsa ham, m.av. X IV -X III asrlarda hukmronlik qilgan ular
ning vorislari davrida bu davlat asta-sekin kuchsizlana borgan.
M.av. XIV asming oxiri XIII asrning boshlaridan Yuqori Meso-
potamiyadagi Ossuriya davlati kuchayib, kassit qo'shinlariga bir
necha bor zarba bergan. Shimoli-g‘arbdan xettlar, sharq va janu-
bi-sharqdan elam qabilalari O 'rta Bobil podsholigi verlariga hujum
boshlagan. Ayni paytda kassitlarga qaram b o ig a n mamlakatlarda
mustaqillik, ozodlik uchun kurash va qo'zg'olonlar boshiangan.
Shunday qilib XII asrning o'rtalariga joylardagi qo'zg'olonlar,
toju-taxt uchun olib borilgan o'zaro kurashlar, nizolar Xett. Ossuri
ya va Elam podsholarining birin-ketin olib borgan urushlari nati-
jasida kassitlarning Mesopotamiyadagi hukmronligi zaiflashib, m.
av. 1155-yilda kassitlar sulolasiga asoslangan O 'rta Bobil podsholi
gi barham topdi. Ular o 'z o'rinlarini Nabopalasar boshliq Yangi
Bobil podsholigiga bo'shatib berdilar.
130
Mesopotamiyaga kelgan kassitlar mahalliy aholi bilan aralashib
ketadi. Kassitlar hukmronlik qilgan O 'rta Bobil podsholigi davri
da Mesopotamiyada dehqonchilik, chorvachilik, hunarmandchilik
va savdo-sotiq m e’yorida rivoj topgan. Kassitlar Mesopotamiya
xalqlari madaniyatidan unumli foydalanganlar.
Do'stlaringiz bilan baham: |
