‘z b e k ist 0n r espublik asio liy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi

Qadimgi Mesopotamiya tarixining asosiy ilmiy manbalari.
M aium ki, Sharq mamlakatlari, shuningdek, qadimgi M esopota­
miya tarixini ham turli manbalarga asoslanib oiganiladi. Qadim­
gi Mesopotamiya o ‘zining xilma-xil tarixiy manbalariga ega. Ular 
mamlakat tarixiga oid moddiy madaniyat yodgorliklari, yozuv, 
yozma hujjatlar, xalq og'zaki ijodiyoti, yozma adabiyot va bosh- 
qalardir.
Mesopotamiyaning moddiy yodgorliklariga qadimgi turarjoy- 
lardan arxeologik qazish davrida topilgan mehnat qurollari, turar 
joylam ing qoldiqlari. qabrlar. maqbaralar. odam va hayvonlarning 
haykal va haykalehalari, shahar xarobalari, turli hayvonlarning 
suyak qoldiqlari. don va boshqa o ‘simliklaming qoldiqlari, zeb- 
ziynat buyumlari, idish-tovoqlar va boshqa buyumlar Mesopota­
miya xalqlarining qadimgi tarixini o'rganishda muhim manbalar 
hisoblanadi. M.av. IV-I mingyilliklarga mansub moddiy madaniyat 
yodgorliklari Mesopotamiyaning Eredu. Ur, Uruk, Lagash, Nippur. 
Nineviya, Mari, Bobil va boshqa qadimgi shaharlaridan arxeologik 
qazish ishlari natijasida topilgan. Arxeologik qazish davrida topil­
gan silmdrik m uhrlar ham tarix uchun muhim ahamiyat kasb etadi. 
Mesopotamiya shahar xarobalaridan topilgan bu muhr nusxalari 
Misr, Bahrayn orollari, Hindiston va boshqa mamlakatlardan ham 
topilgan.
86

---

Bunday buyumlarning M esopotamiyadan tashqarida topilishi 
mesopotamiyaliklarning uzoq-yaqin o'lkalar bilan madaniy, iqti­
sodiy va savdo-sotiq qilib, yaqin munosabatda bo‘lganliklarini 
bildiradi. M uhrlarda b a’zan mifologik manzaralar aks ettirilgan. 
Bu bizga misrliklarning diniy e ’tiqodi haqida ham k o 'p m aiu m o t 
berishi mumkin.
Mesopotamiyada yozuv va yozma manbalar m. av. IV mingyil­
lik oxirlarida paydo b o ig a n . Mesopotamiyaning qadimgi yozuvlari 
o ‘z mazmuniga ko'ra xo'jalik, yuridik, diplomatik hujjatlar va yil- 
noma kabilarga bo'linadi.