‘z b e k ist 0n r espublik asio liy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi

“Qizil qoshlilar” qo‘zg‘oloni. 
Milodiy birinehi asr boshlari- 
da Xitoyda qurg'oqehilik va ehigirtka bosishi natijasida hosilsiz- 
lik sodir bo'lgan. Mamlakatda qimmatchilik, ochlik boshlangan, 
islohotlarrii amalga oshirish esa to'xtab qolgan. Bu hoi Xitoyda 
ommaviy norozilik harakatlari boshlanishiga sabab bo'lgan. Bun- 
day qo'zgo lo nlam in g biri 18-yili Shandunda boshlanib, unga Fan 
Chun degan kishi rahbarlik qilgan. Q o'zg'olonga Van Man islo- 
hotidan norozi bo'lgan aslzodalar va katta yer egalari ham qo'shil- 
ganlar. Q o‘zg‘olon rahbarlari o 'z odamlarini podsho askarlaridan 
ajratish uchun qoshlarini qizil rangga bo'yatganlar. Shu tufavli bu 
qo‘zg‘oloni 
“Qizil qoshlilar” 
qo'zg'oloni nomini olgan edi. 22- 
vili Van Man q o 'zg ‘olonehilar ustiga yuz ming kishilik qo‘shin 
yuborgan. Hal qiluvchi jangda qo'zg'olonchilar podsho qo'shin- 
larini tor-mor etib, Xuanxe daryosining o 'rta oqimidagi yerlarni 
ishg'ol qilganlar.
Shu vaqtda mamlakat janubida ham qo'zg'olon boshlangan. 
Ular o ‘zlarini 
“Yashil o‘rmon qo^shinlari” 
deb ataganlar. 23-yili 
Van Man qo‘shinlari bilan qo'zg'olonchilar o'rtasida dahshatli jang 
bo'lib, podsho qo'shinlari yana tor-mor etilgan. Q o'zg'olonchilar 
Chanan shahrini ishg'ol qilganlar. Van Man o'ldirilgan. 24-vili 
qo‘zg ‘olon rahbarlaridan biri Lyu Syuan o'zini podsho deb e ’lon 
qilib, Chanan shahrini egallagan. 25-yili ''qizil qoshlilar” Cha- 
nanga yurib, Lyu Syuan qo'shinlarini tor-mor etganlar, Lyu Syuan 
o'zini-o'zi o'ldirgan. Shu-yili “yashil o'rm on qo'shini" Lyu Syu 
boshchiligida Chananga qarab yo'I olgan. “Qizil qoshlilar" esa 
Chananni bo'shatib, Shandunga chekinganlar. Y oida ikki qo'shin 
to'qnashib, “Qizil qoshlilar” yengilganlar. Ularning yo'lboshchisi
318

---

Fan Chun jangda halok bo'lgan. 25-yili Lyu Syu o'zini podsho deb 
e'lon qilgan va poytaxtni Chanandan Loyanga ko'chirtirgan. Lyu 
Syu Xan sulolasiga mansub kishi edi. Lyu Syudan boshlab Kichik 
Xan sulolasi davri boshiangan. Bu sulola 25-220-yillar orasida X i­
toyda hukmronlik qilgan. Lyu Syu Guan U-Di nomi bilan podsho- 
likni 25-57-yillarda boshqargan. U aholiga ko'p yengilliklar berib, 
soliqlarni kamaytirgan va ko'plab qullami ozod etgan. Shu davr- 
dan boshlab qullami huda-behuda o id irish va tam g'a bosish bekor 
qilingan. Guan U-Di va uning vorislari mamlakatda osoyishtalik 
o'rnatib, xunnlarga qarshi g'olibona yurishlar qilganlar.