‘z b e k ist 0n r espublik asio liy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi

6-§. Qadimgi Hindistonning ijtimoiy tuzumi va madaniyati
Hindistondagi davlatlarning ijtimoiy tuzumi. 
M a ’lumki, m. 
av. Ill m ingyillikning ikkinchi yarm ida Q adim gi Panjob va Hind 
daryosi vodiysida tepasida podsho turgan davlatlar vujudga kelgan.
O 'sh a vaqtdayoq aholi orasidan podsho boshliq oliy m ansabda- 
gi boy-badavlataslzodalar ajralib chiqqanlar. H unarm andlar,m ayda 
savdogarlar. kichik yerli dehqonlar aholining o 'rta tabaqasini tash­
kil etgan. Endigina paydo b o ;layotgan qullar va qashshoq kishilar 
aholining quyi tabaqasi hisoblangan. Podsho m am lakatning mutlaq 
hokim i boTib, u qarigan va o 'lg a n taqdirda uning taxti, m am lakat 
va uning m ol-m ulki o ‘g 'illari va aka-ukalariga m eros b o 'lib qolgan.
M.av. I m ingyillik o 'rtalarig a kelib Shim oliy H indistonda 20 
dan ortiq katta-kichik davlatlar tashkil topadi. Shim oliy H indis­
tondagi M agadxa, K ashala, N and, M aurya kabi yirik podsho bosh­
qaradigan davlatlar b o 'lgan . Bunday davlat 
monarxiya 
deyilgan.
Q adim gi S him oliy H indistonda 
Vridji 
va 
M alla 
kabi davlat­
lar ham bor ediki, bu davlatlarni o qsu yak-zodagonlar kengashi va 
x a lq y ig 'in i tom onidan saylab q o 'y ilad ig an hokim lar boshqargan. 
B unday dav latlar 
respublika 
tnaqom idagi davlat hisoblangan.
288

---

Qadimgi Hindistonda toifachilik tuzumi. 
H indistonning q a­
dimgi solnom alari. Veda kabi diniy to'plam larida aholi bir-biridan 
farq qiladigan turli toifa - varna-kastalarga b o iin g a n lig i ta ’kidla- 
nadi. Shulardan birinchisi oliy varna-kastaga m ansub b o 'lg an brax- 
m anlar b o ig a n . Braxm anlar toifasiga yirik yer egalari, ruhoniv-ko- 
hinlar, am aldorlar va aslzodalar a ‘zo b o iish g a n . U lar oliy xudo 
Braxm aning og 'zid an yaratilgan ekan. Ikkinchi vam a-kasta kshat- 
riyalar b o'lib, ular xudo B raxm aning elkasidan vujudga kelgan 
ekanlar. K shatriyalar toifasiga harbiy sarkardalar va jang ch ilar kir­
gan.
A holining eng ko ‘p qism ini tashkil etgan hunarm andlar. may- 
da savdogarlar, dehqon va dehqon jam oalari uchinehi toifa - var- 
ni vavshilarni tashkil etgan. Ular xudo Braxm aning qovurg‘asidan 
pay do b o 'lg an ekan.
H indiston aholisining eng quyi tabaqasi shudralar b o ig a n . U lar 
Braxm aning tovonidan paydo b o 'lgan ekan. Shudralar ajnabiy 
o ik a n in g odam lari, o 'z urug'-qabilalaridan ajralib k o 'ch ib kelgan­
lar hisobiga to 'ld irib turilgan. U lar zoti past kishilar hisoblanib, 
chang-tuproqqa belanib yashashga m ahkum etilgan. U lar jam oalar- 
ga aralashtirilm agan. biron-bir xizm at va vazifaga tayin etilmagan.
H indistonda to 'rt varna-toifaning birortasiga kirm agan kishilar 
ham bo'lishgan. U lar 
„ehandallar” 
- toza suvni harom qiluvchi- 
lar edilar. U lardan hazar qilinib. jam o at binolariga, ibodatxonalarga 
hatto quduqlar yoniga ham yaqinlashtirilm agan. Chandallar, y a ’ni 
hazar qilinganlar eng o g 'ir va itlos ishlarni - axlatlam i olish, iflos 
joylarni tozalash. o 'lg an hayvonlar terisini shilish kabi ishlarni ba- 
jarganlar.
Vedada aytilishicha, odam qaysi toifadan tu g 'ilg a b o 'lsa, umr 
b o ‘yi o 'sh a toifada qolar ekan. H indistonda qadim zam onlardayoq 
adolatparvar kishilar ham yetishib chiqqan. U lar o 'sh a vaqtda ijti­
moiy tuzum ga, diniy e'tiqodlarga va odam larning toifalarga b o 'li- 
nishiga qarshi chiqqan! ar.