‘z b e k is t n r espu blik asi o L iy va ‘rta m axsus ta’ L i m vazirlig I


Umumiy  o ‘rta  ta ’lim  maktabi,  akadem ik  litsey   va  k asb-hunar



Download 11,97 Mb.
Pdf ko'rish
bet331/413
Sana16.01.2022
Hajmi11,97 Mb.
#379486
1   ...   327   328   329   330   331   332   333   334   ...   413
Bog'liq
Pedagogika. 1-qism (M.Toxtaxojayeva, S.Nishonova) 583e888c8e1f192e31521286245d8a52

Umumiy  o ‘rta  ta ’lim  maktabi,  akadem ik  litsey   va  k asb-hunar
 
kollejlari  haqidagi  Nizom ,  ta’lim  m uassasalarining  Ustavi  —  t a ’lim
 
m uassasalarini  boshqarish  va  unga  rahbarlik  qilishning  asosiy  hujjati.
0 ‘z b e k isto n   R espublikasining  « U m u i r n v   o ‘rta  t a ’lim  t o ‘g ‘risida»gi 
N iz o m i  0 ‘zb e k isto n   Respublikasi  V azirlar  M a h k a m a s in in g   1998-yil 
13  maydagi 203-sonli  Qaroriga  muvofiq qabul  qilingan.  Ushbu  N iz o m d a  
quyidagi  m asala la r  yoritilgan:
1.  U m u m iy   qoidalar.
2.  U m u m iy   o ‘rta  t a ’limning  m aqsadi  va  vazifalari.
3.  U m u m iy   o ‘rta  t a ’limni  tashkil  etish.
4.  0 ‘q u v -tarb iy a jarayonini  tashkil  etish  va  unin g   m az m u n i.
5.  P ed ag o g   k a d rla rn i  tayyorlash,  q a y t a   tayy o rla sh   va  u l a rn in g  
m alakasini  oshirish.
6
.  U m u m iy   o ‘rta  t a ’limni  boshqarish.
7.  M ablag
1
  bilan  t a ’minlash  va  m o d d iy - t e x n i k a   t a ’m inoti.
8
.  X alqaro  ham korlik.
N iz o m g a   asosan,  u m u m iy   o ‘rta  t a ’lim n in g   m aqsadi  o ‘quvch ilarn i 
davlat  t a ’lim  stan d artla rig a  m uvofiq  o ‘qitish  va  tarbiyalash  h a m d a  
shaxsning  t a ’lim  olish  huquqini  ro 'y o b g a  c h iq a r ish   hisoblanadi.
U m u m i y   o ‘rta   t a ’lim  m a z m u n i n i   y o r i t i s h   N i z o m n i n g   a so siy  
g ‘oyalaridan biri  b o ‘lib,  maiburiv va q o ‘s h im c h a   k o m p o n e n tla r  u m u m iy  
o ‘rta  t a ’lim  in a z m u n in in g   asosini  tashkil  etadi.
Maiburiv  k o m n o n e n t  davlat  t a ’lim  s ta n d a r ti   bilan  belgilanadi  va 
o ‘q u v c h i l a r n i   ta y y o rla sh n in g   o ‘rta  m a x s u s   va  k a s b - h u n a r   t a ’liini 
m u assasa la rid a  b ilim lar  asoslarini  y a n a d a   p u x t a   o ‘rganish  va  kasb 
egallash  u c h u n   yetarli  b o ‘lgan  z a ru r  d arajasini  belgilaydi.
Q o ‘s h im c h a   k o m p o n e n t  o ‘q u v c h in in g   eh tiy o jla ri  va  q obiliyati, 
m aktabning moddiy-texnika va kadrlar bilan  t a ’m inlanganlik darajasidan 
kelib  chiqib  belgilanadi.  Q o 's h im c h a   o ‘q u v   y u k l a n m a la r in in g   hajm i 
0 ‘zbekiston  Respublikasi  Xalq  t a ’limi  V azirligining  S o g ‘liqni  saqlash 
v a z ir lig i  b il a n   k e l i s h ilg a n   n o r m a t i v l a r i g a   m u v o f i q   b e l g i l a n a d i .  
0
‘quvchilar bilim sifati va t a ’lim  natijalarining davlat  t a ’lim  standartiga 
muvofiqligini n azorat  qilishni t a ’m inlash  u c h u n  joriy,  oraliq va  yakuniy 
n az o rat  bilan  birga  bosqichli  n azorat  o ‘tk azish   h a m   n a z a rd a   tutiladi.
Bosqichli  n az o rat  o ‘quv  yili  t a m o m   boM gandan  keyin  im tih o n la r , 
test  sinovlari,  sinovlarshaklida am alga oshiriladi.  U n in g  asosida  reyting 
an iq lan a d i  va o ‘quvchini  navbatdagi sinfga  o ‘tk azish   t o ‘g ‘risidagi  q a r o r  
qabul  qilinadi.
www.ziyouz.com kutubxonasi


M a k ta b g a   b e v o s ita   ra h b a rlik   b o s h q a r is h n i n g   yuqori  o r g a n l a r  
t o m o n id a n  tayinlanadigan  direktor,  davlatga qarashli boMmagan  t a ’lim 
m uassasalarida  esa  muasssis  to m o n id a n   am alga  oshiriladi.
0 ‘zbekiston  R espublikasida,  u m um iy  o ‘rta  t a ’limda  ham   xalqaro 
h a m k o r l i k   yoMga  q o ‘y ilgan  « U m u m iy   o ‘rta  t a ’lim  t o ‘g ‘risida»gi 
N i z o m n i n g   sakk izin c h i  b o ‘limida  qayd  etilganidek,  u m u m iy   o ‘rta 
t a ’limni  boshqarish  organlari  va  ularning  m ahalliy  organlari  sanalgan 
t a ’lim  muassasalari  h a lq a ro   ham korlikni  pedagogik  axborot  va  tajriba 
alm ashish,  pedagog  x o d im la rn in g  tajriba  o ‘rganish  va  m alaka  oshirish 
m a q s a d i d a   p r o g r e s s iv   x a l q a r o   j a m g ‘a r m a l a r   va  t a s h k i l o tl a r n i n g  
grantlarini  olish  sohasidagi  davlatlararo,  h u k u m atlara ro  va  idoralararo 
b itim la r  h a m d a   s h a r tn o m a l a r   asosida  am alga  oshiradilar.
M a z k u r  N i z o m   u m u m iy   o ‘rta  t a ’lim  (m ak ta b )n i  h ar  t o m o n la m a  
boshqarish  m ohiy atin i  o ‘zida  ifoda  etadi.
« A kadem ik  litsey  va  k a s b - h u n a r   kollejlari  t o ‘g‘risida»gi  N iz o m  
0 ‘zbekiston  Respublikasi Vazirlar M ahkam asining  1998-yil  13-maydagi 
204-sonli  Qaroriga m uvofiq  qabul  qilingan.  U shbu  N izom   m az m u n id a  
quyidagi  m asalalar  yoritilgan:
1.  U m u m iy   qoidalar.
2

0
‘rta  m axsus,  k a s b - h u n a r  t a ’limining  m aqsadi,  vazifalari  va  uni 
tashkil  etish.
3.  A ka dem ik  litsey  va  k a s b - h u n a r  kollejlariga  o ‘quvchilarni  qabul 
qilish,  t a ’lim -ta rb iy a ja ra y o n in i  tashkil  etish  va  uning  m azm uni.
4.  P edagog  k a d r la rn i  tay y o rla sh ,  qayta  tayyorlash  va  u larn in g  
m alakasini  oshirish.
5.  0 ‘rta  m axsus,  k a s b - h u n a r   t a ’limini  boshqarish.
6

0
‘rta  m axsus,  k a s b - h u n a r  t a ’limini  m ab lag ‘  bilan  t a ’minlash  va 
m o d d iy -tex n ik a  t a ’m inoti.
7.  X alqaro  ham korlik.
U m u m iy  q o id a la rd a  o ‘rta  maxsus,  k asb-hunar t a ’limi  u m um iy o ‘rta 
t a ’lim  negizida o ‘qitish  m u d d a ti  3  yil boMgan  uzluksiz taMim tizim ining 
majburiy mustaqil turi hisoblanishi  ham da 0 ‘zbekiston  Respublikasining 
«T a ’lim  t o ‘g ‘risida»gi  Q o n u n i   va  «K adrlar tayyorlash  milliy dasturi»ga 
m u v o f i q   a m a l g a   o s h i r i l i s h i ,   a k a d e m i k   l i ts e y la r   va  k a s b - h u n a r  
kollejlarining  yuridik  shaxs  hisoblanishi,  q o n u nchilikda  belgilangan 
tartib d a  tashkil  etilishi  bayon  etilgan.
Ikkinchi  boMimda  o ‘rta  m axsus,  k a sb - h u n a r t a ’limining  m aqsadi, 
vazifalari  va  un i  tashkil  etish  h a q id a   gapiriladi.
www.ziyouz.com kutubxonasi


Quyidagilar o ‘rta  maxsus,  k a s b - h u n a r t a ’limining vazifalari  sifatida 
belgilangan:
—  davlat  t a ’lim  standartlari  d o irasida  u m u m t a ’lim  va  k a s b - h u n a r  
dasturini  bajarish:
—  o ‘quvchilarning  uzluksiz  t a ’lim n in g   keyingi  bosqichida  o ‘qishni 
d avom   ettirish,  t a n la n g a n   m utaxassisliklar  b o ‘yicha  m e h n a t  faoliyati 
bilan  shug‘ullanish  u c h u n   za rur va  yetarli  boMgan  bilim lar h a m d a   kasb 
tayyorgarligi  darajasini  chuqurlashtirish:
—  respublika  iqtisodiyotining  m alakali  k ichik  mutaxassis  kadrlarga 
boMgan  ehtiyojini  qondirish.
Bundan  tashqari  ushbu  boMimda  a k a d e m i k   litseylar qoidaga  k o ‘ra, 
Oliy t a ’lim  muassasalari  huzurida  tashkil  etilishi,  k a s b - h u n a r kollejlari 
esa  hududlarn in g   demografik  va  geografik  sharoitlarini,  tegishli  s o h a 
mutaxassislariga boMgan  mahalliy ehtiyojlarini  hisoga olgan holda tashkil 
etilishi  k o ‘rsatib  berilgan.
Uchinchi  boMimda o ‘rta-maxsus,  k a s b - h u n a r  t a ’limi  muassasalariga 
o ‘quvchilar  qabul  qilish;  um u m iy   t a ’lim  va  k a s b - h u n a r   d asturlarining 
am alga oshirilishi;  nazorat  turlari;  k u rs d a n -k u rs g a ,  o ‘rta  m axsus  kasb- 
h u n a r t a ’limi  muassasasining b i r t u r i d a n   boshqasiga  o ‘tkazish  va dip lo m  
berish  tartiblari  bayon  etilgan.
T o ‘rtinchi boMimda esa akadem ik  litseylar va  k asb-hunar kollejlarida 
kim lar  pedagogik  faoliyat  bilan  s h u g 'u lla n ish   huquqiga  ega  ekanligi; 
Ushbu  t a ’lim  muassasalariga  p ro f e s s o r-o ‘qituv ch ila rn i  va  m u x a n d is 
pedagoglarni  ishga  (qabul  qilish  qay  t a r z d a   am a lg a   oshirilishi  aytib 
o ‘tilgan.
Beshinchi  boMimda  o ‘rta  maxsus,  k a s b - h u n a r   t a ’limini  boshqarish 
tartibini  o ‘z  ichiga  oladi.  U n d a   a k a d e m i k   litseylar  va  k a s b - h u n a r  
kollejlariga tashkiliy,  o ‘quv-uslubiy va  ilmiy rahbarlik qilish,  davlat  t a ’lim 
standartini  ishlab  chiqish  va  joriy  etish,  o ‘quv  t a ’lim  va  k a sb - h u n a r 
dasturlarini  birxillashtirish,  pedagog  k a d r la r  bilan  t a ’m inlash,  ularni 
tayyorlash va qayta tayyorlash  Oliy va o ‘rta  m axsus t a ’lim vazirligi  ( o ‘rta 
maxsus,  k asb -h u n ar  t a ’limi  m arkazi),  u n in g   h u d u d iy   b o sh q arm a la ri 
tom o n id a n   tarm oq  vazirliklari,  idoralar  va  k o rx o n a la r  bilan  birgalikda 
t a ’lim  muassasasi  direktori  to m o n id a n   a m a lg a   oshirilishi  k o ‘rsatilgan.
Oltinchi boMimda o ‘rta  maxsus,  k a s b - h u n a r  t a ’limini  m ablag
1
  bilan 
t a ’minlash  am aldagi  q o n u n ch ilik k a  m u v o fiq   a m a lg a   oshirilishi,  t a ’lim 
muassasasining  moliyaviy mablagMari  u n in g  tasarrufida boMishi belgilab 
berilgan.
www.ziyouz.com kutubxonasi


Yettinchi  bo‘limda esa  o ‘ita  maxsus,  kasb -h u n ar t a ’limi  muassasalari 
belgilangan  tartibda  xorijiy  sheriklar  bilan  b itim la r  tuzish  huquqiga 
egaligi,  xorijiy m am lak atlar u c h u n   mutaxassislar tayyorlashi  mumkinligi 
e ’t i r o f  etiladi.
T a ’lim  muassasasining  Ustavi  t a ’lim  muassasasi  faoliyatiga  rahbarlik 
va  boshqarish  tizimini  aniqlovchi  hujjatdir.
T a ’lim  muassasasining  Ustavida  t a ’lim  ja ra y o n in in g   quyidagi  ikki 
m u h i m   tarkibiy jihati  ajratib  ko'rsatiladi:
1
)  davlat  t a ’lim  s tan d artid a ,  belgilangan  bilim lar zahirasini  egallash 
u c h u n   qan d a y   ishlarni  am alg a  oshirish  kerakligi  ;
2
)  bilim ,  k o ‘n ik m a   va  m alak a la rn i  hosil  qilishni  tashkil  etish 
(sa v o d x o n lik ,  m u s taq il  fikrlash  h a m d a   m a s a la la rn i  y ec h a  olishga 
o ‘rgatish).
S h u n i n g d e k ,   t a ’lim   m u a s s a s a s i n i n g   U s t a v i d a   m u a s s a s a n i  
boshqarishga q o ‘yiluvchi  talablar,  o ‘qituvchi,  o ‘quvchilar h am da t a ’lim 
muassasasi  rahbarlarining  h u q u q   va  burchlari  h am   aniq  bayon  etib 
berilgan.
Masalan,  o ‘q u vchilar t a ’lim  standartlari  asosida  t a ’lim olish  uchun 
intilishlari,  t a ’lim  m u assasa sin in g   pedagogik  x o d im la ri  esa  yuqori 
darajada t a ’lim  berishlari,  t a ’lim  oluvchilaming o ‘quv dasturlarini  davlat 
t a ’lim  standartlari  darajasida  o ‘zlashtirishlarini  t a ’m inlashlari  zarur. 
T a ’lim  muassasasi  rahbari  (direktori)  esa  o ‘quv-tarbiya  ja ra yonining 
muvaffaqiyatli  kechishini  t a ’m in  etadi,  o ‘quv  dasturlari  talablarining 
b a ja r i li s h i n i   n a z o r a t   q i l a d i ,   t a ’l i m - t a r b i y a   is h l a r i n i n g   sifati  va 
samaradorligi,  bolalik va  m eh n atn i  m uhofaza qilish talablariga t o ‘laqonli 
rioya  etilishi,  m a ’naviyat  ishlarining  samarali  tashkil  qilinishi  u c h u n  
z a ru r  shart-sh aro itlarn i  yaratadi.
Ustavda  o ‘z - o ‘zini  b o sh q arish ,  j a m o a d a   o ‘za ro   m u n o s a b a tn in g  
o ‘rnini  kabi  m asalalar m ohiyati  h am  yoritib beriladi.  C h u n o n c h i,  t a ’lim 
m uassasasining  direktori  o ‘qituvchilar  bilan  b alan d   ovozda,  ularning 
nafsoniyatiga tegadigan s o 'z la r bilan  m uom ala qilish  huquqiga ega emas.
0 ‘zbekiston  Respublikasida,  am ald a boMgan  « U m u m iy  o 'r ta  t a ’lim 
muassasasi  (m a k ta b i)n in g   m uvaqqat  nam u n av iy   Ustavi»  Xalq  t a ’limi 
Vazirligining  2 2 1-sonli  (1998-yil  17  dekabr),  « 0 ‘rta  maxsus,  kasb- 
h u n a r   t a ’limi  m uassasasining  Ustavi»  esa  0 ‘zbekiston  Respublikasi 
V azirlar  M a h k a m a sin in g   5-sonli  (1998-yil  5  yanvar)  Q arorlari  bilan 
ta s d iq la n g a n .  M a z k u r   U sta v la r  0 ‘zb e k isto n   Respublikasi  V azirlar 
M a h k a m a s in in g   « T a ’lim  m uassasasi  U stavini  ishlab  chiqish  tartibi
www.ziyouz.com kutubxonasi


t o ‘g ‘risid a » g i  Q a r o r i g a   m u v o f i q   i s h l a b   c h i q i l g a n .   T a ’l i m n i 
boshqarishning  vakolati  m as’ul  davlat  org a n i  to m o n i d a n   tasd iq la n a d i 
va  mahalliy  davlat  hokimiyati  o rg a n la rin in g   idoralarida  r o ‘yxatd an  
o ‘tkaziladi.
T a ’lim  m uassasasining  Ustavida  t a ’lim  m uassasasining jo ylashgan 
o ‘rni,  uning turi,  t a ’lim  tili,  guruh  rahbarlari,  o ‘qitu v ch ila rn in g   h u q u q  
va  burchlari,  t a ’lim  oluvchilar  va  u larn in g   o ta -o n a la rin in g   h u q u q   va 
burchlari,  sh u n in g d e k ,  t a ’lim  m u a ss a sa sin in g   iqtisodiy  tuzilish i  va 
xo'jalik  faoliyati,  boshqarish  tartibi  a niq  belgilanishi  k o ‘rsatib berilgan.
T a ’lim  m uassasasining  Ustavi quyidagi  b o ‘lim lardan  tashkil  topadi:
1.  Q isqacha  t a ’lim  muassasasi  haq id ag i  m a ’lum otlar.
2.  T a ’lim  muassasasining  m aq sad   va  vazifalari.
3.  T a ’lim  muassasasini  boshqarish:
a)  t a ’lim  m uassasasini  b o shqarishning  oshkoralik,  d e m o k r a t ik   va 
o ‘z - o ‘zini  boshqarish  asosida  am alga  oshirilishi;
b)  pedagogik-jam oa  Kengashi;
e)  direktor,  uning  huquq  va  burchlari;
g) 
direktorning o ‘quv-tarbiya  ishlari  b o ‘yicha o'r in b o sa rin in g  h uquq 
va  burchlari;
e) 
m a ’naviyat  va  m a ’rifat  ishlari  b o ‘yich a  d ire k to r  o ‘rin b osarining 
h uquq  va  burchlari.
4.  0 ‘quv-tarbiya  va  ilmiy-uslubiy  ishlarni  tashkil  etish:
a)  t a ’lim  m a z m u n in in g   Davlat  t a ’lim  stan d artla ri  b o ‘yicha  ishlab 
chiqilgan  o ‘quv  reja  va  dasturlari  asosida  belgilanishi;
b)  o ‘quv jara yonini  tashkil  etish;
e)  iqtidorli  yoshlar  bilan  ishlash;
g)  ishlab  chiqarish  am aliyotini  o ‘tkazish  tartibi;
e)  q o ‘sh im ch a  pulli  m ash g 'u lo tlarn i jo riy   etish;
j)  kunlik  ish  tartibi  (sem inar,  m a s h g ‘u lo tla rn in g   d a v o m   etishi, 
tanaffuslar,  uy  vazifalarini  berish  tartibi  va  hokazolar).
5.  0 ‘qituvchi.  H u q u q   va  burchlari.
6
.  0 ‘quvchi.  H u q u q   va  burchlari.
7.  0 ‘quv-ishlab  chiqarish  t a ’limi  ustalari,  m a ’m uriy  va  y o rd a m c h i 
xodim larning  h u q u q   va  burchlari.
8
.  O ta-o n alar yoki  ularning o ‘rnini  bosuvchi shaxslarning  huquqlari, 
majburiyat  va  m a s ’uliyatlari.
9.  T a ’lim  muassasasining  m od d iy   va  m oliyaviy  x o ‘jalik  t a ’m inoti.
www.ziyouz.com kutubxonasi


T a ’lim  muassasasiiii  boshqarishning  tam oyillari  va  vazifalari.  H a r
q a n d a y   faoliyat  singari  boshqarish  faoliyati  h am   o ‘z  vazifalarini  bir 
q a t o r  tamoyillarga  asoslanib am alga  oshiradi.  Pedagogik adabiyotlarda 
t a ’lim  tizimini  b oshqarishda  asos  boMib  xizm at  qiluvchi  tam oyillarni 
u lar  to m o n id a n   bajariladigan  vazifalar  (rejalashtirish,  tashkil  etish  va 
nazorat  qilish)ga tayanilgan  holda  belgilanishiga  alohida  urg‘u  berilgan. 
M a z k u r o ‘rinda  t a ’lim  m uassasasini  boshqarishning  h ar  bir tamoyiliga 
(С л а с т е н и н   В.А.  «О б щ а я  педагогика»  2003-yil)  o 'q u v  qoMIanmasiga 
ta y an g a n   holda)  a lo h id a -a lo h id a  t a ’rif berishga  harakat  qilamiz.  T a ’lim 
m uassasasi  boshqaruv  nazariyasi  va  tarixida  bosh q arish n in g   asosiy 
tam oyillari  quyidagilardir:
T a ’lim  m uassasasini  boshqarish  tamoyillari

Download 11,97 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   327   328   329   330   331   332   333   334   ...   413




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish