‘z b e k is t n r e spu b L ik a si o L iy va ‘r t a maxsus

Nazorat savollari:
1. Tortuvchi boshqarish tizimlarida keyingi uchastkaga mate- 
riallar nimaga qarab yuboriladi?
2. Har bir uchaskaning ish vazifasi qanday aniqlanadi?
3. Tovarga bo'lgan talab qanday aniqlanadi?
4. Homashyoga bo‘lgan talab qanday aniqlanadi?
6.6. Moddiy oqimlarni boshqarish tizimlari
Bugungi kunda moddiy oqimlarni quyidagi boshqarish tizimlari 
amalda qo‘llanib kelinmoqda:
Materiallarga bo‘lgan ehtiyojni rejalashtirish (MRP) - ishlab 
chiqarish uchun zarur bo‘lgan material resurslar bilan ta ’minlashni 
rejalashtirishning avtomatlashtirilgan tizimi. MRP rejalashtirilgan 
topshiriqdan og‘ishlar vujudga kelganida real vaqt masshtabida 
buyurtmalarni bajarish uchun zarur b o ig a n ehtiyojlami imtiyozli 
rejalashtirishni ta’minlaydi va joriy zaxiralami sozlash va nazorat 
qilishda foydalaniladi. MRPning asosiy maqsadi material resurs- 
larga bo‘lgan talabni kafolatli qondirish minimal zaxira miqdorini 
ushlab turishdir.
Resurslami taqsimlashni rejalashtirish (DRP): kirib keluvchi 
tovarlarni avtomatlashtirilgan tizimini tavsiflaydi. U MRP tizimi- 
ning ko‘zgudagi aksi bo‘lib, uning asosiy vazifalariga ta ’minot va 
zaxiralami taqsimot zanjiming har xil darjadagi (omborlarda)
85

---

uchastkalarida rejalashtirish kiradi. Shunday qilib DRP materiallami 
ta ’minoti va sotuvini bog‘laydi hamda logistik xarajatlarni kamay- 
tiradi.
«Aniq vaqtda» yetkazib berish (Just in time) tizimi: ko‘rila- 
yotgan momentda zarur bo‘lgan material ishlab chiqiladi va tashi- 
ladi (sug'urta zaxirasining hajmi keskin kamayadi).
LRP tizimi (Logistik Reguirements Planning): bu korxona 
miqiyosida kirayotgan, korxona ichidagi va chiqayotgan moddiy 
oqimlarni rejalashtirish va nazorat qilish tizimi.
Kanban tizimi hisoblash texnikalarini keng joriy etishni talab 
etmagan holda moddiy oqimlar harakatida katta aniqlikni talab 
etadi. Avvalgi misolni ko‘radigan bo'lsak, dvigatel necha silindrli 
bo‘lsa, yig‘ish uchun albatta shuncha porshen o ‘z vaqtida keltirilishi 
kerak. Demak, bundan ko‘rinib turibdiki, Kanban tizimida bizning 
misolda dvigatelni yig‘ish uchun faqat talab etilgancha porshen soni 
kerak bo‘ladi unda ortig‘iga y a’ni zaxira porshenga ehtiyoj 
bo‘lmaydi.
Tez sezish va javob berish (JRM- Quik Response Vetod) tizimi
- ulgurji va chakana savdo korxonalariga mol yetkazib berishni 
rejalashtirish va sozlash tizimi.
Moddiy va axborot oqimlarini integratsiyalash tizimi- ishlab 
chiqarish va sotuvni yakdillikda (bir butun) ko‘radi.