‘z b e k I s t n r e s p u b L ik a s I o liy va ‘rta m a X s u s ta’l im V a zir lig I m. P. Boltabayev, M. S. Qosimova

BIX —
boshqa ishlab chiqarish xarajatlari, so'm ; 
M —
m ahsulot 
miqdori, sentner, dona, kg, tonna va hakozo.
Korxonada rejadagi (biznes-rejada belgilangan) va haqiqiy
(hisobot bo'yicha haqiqatda erishilgan) tannarx hisoblab borilishi
mumkin. Bu rejalashtirilgan ishlab chiqarish xarajatlarini haqiqatda
erishilgan daraja bilan taqqoslash, ortiqcha m oddiy va m ehnat
resurslari sarflariga yo'l qo'yilgan yoki tejamga erishilganini aniqlash
va kelgusida tegishli xulosalar chiqarishga im kon beradi.
Rejadagi tannarx korxonaning mavjud texnik, texnologik va
kadrlar salohiyati doirasida m ahsulot ishlab chiqarishga sarflanishi
ehtim oli bo'lgan xarajatlaming kutilayotgan maksimal darajasini
aks ettiradi. Rejadagi tannarx moddiy resurslarni sarflash m e’yorlari
asosida xisoblanadi.
Haqiqiy tannarx korxonaning mahsulot ishlab chiqarish jarayo-
nini haqiqatda sarflangan bevosita ishlab chiqarish xarajatlarini tashkil
etadi. Haqiqiy tannarx rejadagi tannarxdan farq qilishi m um kin.
Agar u rejadagi tannarxdan yuqori bo'lsa, ishlab chiqarish samar-
dorligining pasayishidan past bo'lsa, kapital, m ehnat va m oddiy
resurslardan oqilona foydalanish natijalarini aks ettiradi. M ahsulot
tannarxini hisoblashda faqat shu m ahsulotni ishlab chiqarish bilan
bog'liq xarajatlar hisobga olinadi. M ahsulotni sotish va ishlab
chiqarishni boshqarish bilan bog'liq um um korxona xarajatlari
m ahsulot tannarxiga kiritilmay davr xarajatlari hisobiga kiritiladi.
M ahsulot tannarxini aniqlashda hisoblash obyektlarini bilish
muhimdir. Unga qilingan xarajatlarni alohida hisobga olish mumkin
bo'lm aganligidan, um um iy ishlab chiqarish xarajatlarini hisoblash
obyektlari bo'yicha to'g'ri taqsimlash m uhimdir.

---