|
Toshkent-2011
5.
Xodiyev B.Yu., Qosimova M.S., Samadov A.N.
Kichik biznes va
xususiy tadbirkorlik. O'quv qo'llanma. — Т.: TD IU , 2010. — 267b.
6.
G ‘oyibnazarov B.K., Rahmonov H.O., Otajonov Sh.I., Almatova
D.S.
Kichik biznes va xususiy tadbirkorlik - mamlakat ijtimoiy-iqtisodiy
taraqqiyotini yuksaltirish omili. — Т.: «Fan», 2011. — 185 b.
7.
Попов B.M.
Бизнес- планирование: учебное - праюг. пособие.
- М.: КНОРУС, 2009. - 816 с.
8.
Лапуста М.Г.
Малое предпринимательство: Учебник. — М.:
ИНФРА-М, 2008. - 685 с.
9. Малый бизнес. Организация, экономика, управление: Учеб.-
пособие для вузов / Под ред. проф. В.Я. Горфинкеля, В.А. Швандара.
2е изд., пререб. И доп. — М.: ЮНИТИ ДАНА, 2008. — 367с.
KICHIK BIZ N E S VA TADBIRKORLIK
VIBOB
S U B ’EKTLARIGA XIZMAT KO‘RSATUVCHI
B O Z O R INFRATUZILMALARI
6.1. Infratuzilma tushunchasining
mohiyati va mazmuni
Respublikam izda kichik tadbirkorlik subyektlarining samarali
faoliyat yuritishi va rivojlanib borishi ko‘p jih atd an ular uchun
yaratilgan shart-sharoitlarga bog'liq. Kichik tadbirkorlik rivojiga qulay
im k o n iy a t y a ra tu v c h i s h a r t-s h a r o itla r o ra sid a in fra tu z ilm a
xizm atini alohida ajratib ko'rsatish lozim.
K ichik tadbirkorlik subyektlarida ishlab chiqarish kengayib
borishi bilan ularning texnik ta ’mirlash, m oddiy-texnika ta ’m inoti,
m ahsulotlam i saqlash, qayta ishlash va sotish, kom m unikasiya va
aloqa, m aslahat va axborot kabi bir qato r xizm at turlariga talabi
ortib boraveradi. C hunki kichik tadbirkorlik subyektlariga yuridik
shaxs m aqom ini berish bilangina ish bitmaydi. U larning to ‘laqonli
faoliyatini faqat mukammal tashkil etilgan infratuzilma bo'linm alari
orqaligina ta sa w u r etish m um kin.
Infratuzilm a iqtisodiy tizim ning bir qism ini tashkil etib, u
ishlab chiqarishning bir m arom da faoliyat yuritishi u c h u n zarur
sh art-sh aro itlar yaratadi.
«Infratuzilma» so'zi lotin tilidan (infrastructure) tarjim a qilin-
ganda «tuzilmadan tashqarida» m a’nosini anglatadi. Iqtisodiy nuqtai
nazardan infratuzilma mohiyatiga quyidagi izoh ko'proq m os keladi:
«inson hayoti va ijtim oiy ishlab chiqarish jarayonida faoliyatlar
alm ashinuvi t a ’minlovchi tovar va xizm atlar yaratishda o 'ziga xos
m ehnat jarayonlari majmuasi«.
Keyingi yillarda infratuzilm a yuqori su r’atlar bilan rivojlanib
borm oqda. Buni bir qator om illar bilan izohlash m um kin. X usu-
san, ishlab chiqarishning o ‘sish sur’atlari infratuzilm alar rivojidan
oldinda b orm oqda va bu iqtisodiyotning rivojlanishiga ham o 'z
ta ’sirini o'tkazm oqda.
Infratuzilm a ju d a keng qarmovli tu shuncha b o ‘lib, bu, aw alo ,
ishlab chiqarish jarayoniga har to m o n lam a xizm at ko'rsatadigan
xizm at turlarini yaratish bilan bog'liq. Infratuzilm a bo 'lin m alari
rivojlanib borish idan kichik tadbirkorlik subyektlari katta m anfaat
k o 'ra d i, chu nk i b unday b o 'lin m a la r u larn i ishlab chiqarishga
xizm at ko'rsatish bilan bog'liq ishlardan ozod etib, kuch-g‘ayratini
asosiy faoliyatiga qaratishga imkon yaratadi.
Infratuzilm a tom onidan yaratiladigan sharoitlam i o 'z navbatida
quyidagicha tu rkum lash mum kin:
• bevosita ishlab chiqarish jarayoniga xizm at ko'rsatuvchi
m oddiy texnika t a ’m inoti va tayyor m ahsulotni sotish, axborotni
yig'ish va qayta ishlash, buxgalteriya xizm ati. Texnologik, b o sh
qaruv m asalalari b o 'y ich a m aslahat xizm ati va boshqalar;
• ishchi kuchini takror ishlab chiqarish shart-sharoitlari ishchi
va xizm atchilam ing sog'lig'ini, ta ’lim olishi va kasbiy tayyorgarligi,
dam olishlarini qo'llab-quw atlash.
Shu paytga q ad ar infratuzilm ani ishlab chiqarish va ijtim oiy
infratuzilm alar yig'indisidan iborat deb qarab kelingan. B ozor
iqtisodiyotiga asoslangan iqtisodiy tizim kirib kelishi bilan ishlab
chiqarish infartuzilm asi ko'lam i kengayib, «bozor infratuzilm asi»
va «institusional infratuzilma» so'zlari iste’molga kirib borm oqda.
B ozor infratu zilm asi bevosita ishlab chiqarish ja ra y o n ig a
xizm at ko'rsatuvchi tarm oqlarni o 'z ichiga oladi. U ning tarkibiga
yuk tr a n s p o r t, elektr, gaz va suv t a ’m in o ti, o m bo r xo'jaligi,
aloqa, axborot, m oddiy-texnika ta ’m ino ti, m ahsulotni tashish,
saqlash va qayta ishlash, texnik xizm at k o'rsatish, m arketing va
reklama, axborot-m asla hat, auditorlik, m oliya-kredit va investision
kabi xizm at turlari kiradi.
Ijtim oiy infratuzilm a ishlab chiqarish jarayonida ishchi va
xizm atchilarga norm al m ehnat faoliyati yaratish va ishchi kuchini
ta k ro r hosil qilish, shuningdek ta d b irk o rlarn in g turli m aishiy
xizm at turlariga talabini qondirish u ch u n xizm at qiladi.
Institusional infratuzilm a iqtisodiyot rivojlanishining optim al
makroiqtisodiy nisbatlarini qo'llab-quw atlovchi va tartibga soluvchi
sohalar faoliyat turlarini o 'z ichiga oladi. U nga iqtisodiyotni tartibga
solib turuvchi davlat va nodavlat boshqaruv organlari va boshqalar
kiradi.
Kichik va o'rta tadbirkorlik subyektlarini tartibga solib va qo'llab-
q u w a tlo v c h i b o z o r in fra tu z ilm a la rin i sh a k lla n tirish m u h im
aham iyat kasb etadi. Buni yuqori darajada rivojlangan m am lakatlar
tajribasi ham tasdiqlaydi. M asalan, A Q Shda 1953-yili K ichik va
o ‘rta biznes ishlari bo'yicha m a ’m uriyat (K B M ) tashkil etilgan
bo'lib, uning zimmasiga kichik va o 'rta biznesni qo'llab-quw atlash
b o 'y ich a barcha vazifalar (moliyaviy yordam , texnik va m aslahat
xizmati, davlat buyurtm alarini olishga ko'm aklashish va boshqalar)
yuklatilgan.
K BM tarkibi uch b o sqich d an A Q S h poytaxtidagi sh tab -
kvartira, 10 ta hududiy boshqarm a va 100 dan ortiq m ahalliy
bo'linm adan iborat.
U lar b utun m am lakat bo'ylab keng tarqalgan tarm oqqa ega
bo'lib, m ahalliy davlat hokim iyati organlari, kollejlar, universi-
tetlar, korxona va jam oat tashkilotlari bilan yaqin aloqada faoliyat
yuritadi. A Q Shda kichik va o 'rta biznesni qo 'llab -q u w atlash bilan
boshqa idoralar, xususan, Ichki ishlar vazirligi, U y-joy qurilishi
va shaharlar rivojlanishi vazirligi, milliy ilm fondi, F erm erlik
b o 'yicha m a ’m uriyat, kichik biznesni rivojlantirish m arkaz va
institutlari, savdo-sanoat palatasi kabi 2700 dan ortiq federal
idorashug'ullanadi.
Keyingi yillarda respublikamizda bozor infratuzilm alarini faol
shakllantirish jarayoni boshlandi. Bu jarayonning natijalari sifatida
kichik tadbirkorlik subyektlariga xizm at ko'rsatuvchi brokerlik
idoralari, kichik ulguiji va chakana savdo tuzilm alari, lizing,
konsalting kom paniyalari, axborot-m aslahat markazlari, injiniring,
auditorlik firm alari, sug'urta kom paniyalari, transport-ekspedisiya
k o rx o n ala ri, a x b o ro t-re k la m a b y u ro lari va b o sh q a tu rli xil
infratuzilm alar tizim i faoliyat yuritadi.
Do'stlaringiz bilan baham: | 
