‘z b e k I s t n r e s p u b L ik a s I o L iy va o r t a m a X s u s t a ’l im V a z ir L ig I sh. J. Ergashxo‘jayeva innovatsion marketing

7.2. In n o v a tsiy a la r g a talab va potensial sanoat
iste ’m oli tahlili
107

---

novatsion m arketing texnologiyalariga e ’tibor katta ekanligi tufayli 
G ‘arb adabiyotlarida «birlam chi» talab hajmini o ‘rganish b o ‘yicha 
tadqiqotlar paydo b o id i.
M arketologlar har bir omilli belgi - tahlil y o ‘nalishi, m asalan, 
yangi m ahsulotning hayotiylik davri, yangi mahsulotni iste’mol- 
chilarga taqsimlash, uni sotishning rejalashtirilgan kanali va h.k. 
b o ‘yicha tuziladigan maxsus jadvallar yordam ida o ‘tkaziladigan 
talabni strukturali tahlil qilishga m urojaat qiladilar. Bunday ja d v al­
lar tezkor boshqaruv qarori qabul qilish vositasi bo ‘lib xizm at qila­
di ham da omillarning talab hajmi va xarakteriga ta ’sirini yanada 
chuqurroq tahlil qilish uchun asos sanaladi.
N om atem atik m odellar qatoriga quyidagilar kiradi:
1. 
Iste 'molchilarning mulohazalari bo ‘yicha bashorat qilish usu­
li. 
Bashorat iste’m olchilarning shunga o ‘xshash iste’mol xususiyat- 
lariga ega tovarni sotib olishi yoki sotib olm asligi, qachon va qan­
day m iqdorda xarid qilishi haqidagi savollarga bergan javoblarini 
um um lashtirish asosida am alga oshiriladi.
2. 
Bozor dan oldingi sinab ko ‘rish usuli.
M ah sulo t ek sp erim en t 
ta rtib id a chegaralangan bozorga chiqariladi va olingan reaksiya 
va sotuv hajm i b o ‘y icha butun bozor reak siy asi haq id a bashorat 
qilinadi.
3. 
Senariy yozish usuli -
kelajakda qanday o ‘zgarishlar ro ‘y beri- 
shi va natijada bozorning qanday o ‘zgarishi haqida matn yoki dia- 
gram m a ko ‘rinishida ssenariy tuzish k o ‘zda tutiladi. Bir nechta yo- 
zilgan ssenariy ekspertlarga ularning har biridan baho olish uchun 
taqdim etiladi. Bu usul, shuningdek, ekspertlar bahosi usuli deb ham 
ataladi.
Bozorni segmentlash innovatsion m arketing tizim i funksiyala- 
ridan biri b o ‘lib, bozorga chiqarilayotgan yoki m avjud tovarlar 
iste’m olchilari, yoki xaridorlarini tasniflash b o ‘yicha ishlarni am al­
ga oshirish bilan bo g ‘liq bo‘ladi.
108

---