‘z b e k I s t n r e s p u b L ik a s I o L iy V a ‘ r t a m a X s u s t a 'l im V a z ir L ig I

Iplarni qayta bo’yash
Kiyilgan 
ayrim qismlarini titilgan, rangi o ’chgan trikotaj 
kiyimlami so’kib, ipini 
qayta bo’yab, yangidek ipga ega bo’lish 
mumkin. Buning uchun kiyimning biriktiruvchi choklari so’kiladi va 
ko’pincha 
(odatda 
kiyimlar 
pastdan 
yuqoriga qarata 
to’qiladi) 
detallarning yuqori qismidan ipning uchi topiladi va asta koptok qilib 
o ’raladi. Kiyim detallar ichidagi (masalan tirsak, yeng uchlari, o’miz 
atroflari) yirtilgan, titilgan qismidagi iplar olib tashlanib, yana sifatli ip 
so’kila boshlagan joyda koptokka ulanadi va o ’raladi.
So’kish jarayonida kiyimning ancha emirilib, yupqa tortib qolgan 
qismilardagi ipni alohida koptok qilib o ’ralgani m a’qul, keyinchalik bu 
ipni 2 qavat qilib, biron narsa to’qish mumkin bo’ladi yoki milk uchun 
(bilak, etak, yeng, bo’yin o ’mizlari atrofini) 2 qavat qilib ishlatsa 
bo’ladi. Uzilgan iplarni bir-biriga qo’pol tugun qilmay ulash kerak.
So'kilgan va koptok holida o ’ralib tekislangan ip endi kalava 
holiga keltiriladi va ko’pincha qora yoki ipni o ’zining asl rangiga 
nisbatan to’qroq rangga bo’yaladi. Ip qora rangga bo’yalganda uning 
asl rangi bilinib qolmasligi uchun, masalan qizil, to’q qizil, jigarrang 
iplarni bo’yashda 
yashil yoki to'q yashil rangli bo’yoqli kukuni 
eritmaga qo’shiladi. Bir paket qora rangli kukunga 1/3 paket yashil 
bo’yoq kukuni hisobida. Yashil rangli iplarni b o ’yashda 1 paket qora 
bo’yoq kukuniga 1/5 paket binafsha yoki jigarrang bo’yoq kukuni 
qo’shish lozim bo’ladi.
Jun iplarni tabiiy bo’yoqlar yordamida bo’yash
Sotuvda bo’ladigan kimyoviy bo’yoq kukunlaridan osongina sotib 
olib iplarni istagan rangga bo'yash mumkin. Bordi-yu kerakli rangdagi 
bo’yoq kukuni topilmay qolsa, momolarimiz ko’p yillar mobaynida 
foydalanib kelgan tabiiy bo’yoqlarga murojaat etiladi. Bu bo’yoqlarda 
bo’yalgan iplaming rangi necha-necha vaqtga, turli sharoitlarga dosh

---

bera oladi. Qayin daraxtining qurigan yaproqlaridan uy sharoitida 
qaymoq rang yoki sariq rangdagi bo’yoq tayyorlash mumkin. Yoki 
piyoz po’stlog’idan sariq rangli, archa yong’oqlaridan esa, jigarrangning 
turli jilvalariga ega bo’lgan bo’yoqlar tayyorlash mumkin. Tabiiy 
bo’yoqlaming 
turg’unligiga erishish uchun 
xilma-xil moddalardan 
foydalaniladi. Masalan: sirka kislotasi, qayin daraxtining kuli, tuzlama 
karamning suvi, mis kuporosi va hokazolar.
Tabiiy bo’yoqqa qanday rangni turg’unlashtiruvchi “qo’shimcha” 
qo’shilganligiga qarab, turli natijaga erishiladi, ya’ni turlicha ranglar 
hosil bo’ladi. “Q o’shimcha” q o ’shilmasdan bo’yash ko’pincha bir xilroq 
natija beradi, ya’ni bunda och jigarrang, sarg’imtir ranglar hosil bo’ladi.
Tabiiy bo’yoqlar bilan iplarni bo’yashda ko’pincha bir vaqtda 
bo’yoq 
va 
qo’shimcha 
aralashtirib 
qaynatiladi. 
Buning 
uchun 
tayyorlangan bo’yoq eritmasiga qo’shimcha q o ’shiladi, hosil bo’lgan 
aralashmaga toza, xo'l ip kalavalari 
solinadi va 45-60 daqiqa past 
olovda qaynatiladi.
Bo’yashning yana bir usulida “qo’shimcha” suvga qo’shiladi va ip 
kalavasi shu suvda qaynatiladi, so’ng ip boshqa idishda tayyorlab 
qo’yilgan bo’yoqli suvda qaynatiladi. Goho aksincha, kalava ip avval 
bo’yoqli eritmaga solinib qaynatiladi, so’ngra ipni siqmasdan olib turib. 
yana q o’shimchali suvda qaynatiladi.