‘z b e k I s t n r e s p u b L ik a s I o L iy V a ‘ r t a m a X s u s t a 'l im V a z ir L ig I

TO ’QISHDA SHARTLI IFODALAR
Turli choklarning to’qilishini aniq va oson o ’rganish uchun 
halqalarning shartli ifodalaridan foydalaniladi.
O ’ng halqaning shartli isodasi - 1 
Ters halqaning shartli ifodasi —
To'qishda birinchi qator pastda qolgani uchun qatorlar tartibi ham 
pastdan yuqoriga qarab o ’sib boradi. Shuningdek, to’qish o ’ngdan 
chapga qarata yo’nalgani uchun to'qish tartibi kabi shartli ifodalarda 
ham, chapdan o ’ngga tartibida belgilanadi.
| | | | 
4 - qator
I I I I 
3 - qator
I I I I
2 
- qator
I I II
1 - qator
Bir qator hamma halqalarni o ’ng, keyingi qator hamma halqalarni 
ters to’qish yo’li bilan «paypoq» nusha 
chokni 
hosil qilinadi. Bu 
chokni shartli ifodasi quyidagicha bo’lishi ham mumkin.
4 - qator 
------
I I I
3 - qator
2 - qator 
------
I I I
1 - qator
3 2 1
Shartli ifodalarda - chetki milk halqalar hisobga kirmaydi. Shuni 
ham nazarda tutish lozimki, shartli ifodalar ko'pincha to’qiladigan 
nushaning o ’ng tomonini ifodalaydi. Shartli ifodaning «izoh» qismida 
shartli ifodada ko’rsatilmagan barcha qatorlarda qanday ish bajarilishi 
(ya’ni qaysi chok to’qilishi) haqidagi m a’lumot berilgan bo’ladi.
24

---

Toqishda qo’llaniladigan boshqa uslub'iaming ham shartli ifodasi bo’lib 
ular yordamida turli uslublarda to’qilgan chok turlarini ifodalash 
mumkin (1 -jadval).
1 -jadval
Shartli belgisi
Halqaning nomi
i
O ’ng halqa
_
Ters halqa
О
Xomaki halqa
Q
 
(V) 
9
Ko’chirilgan 
halqa 
(ip 
ishning 
orqasida)
Ko’chirilgan halqa (ip ishning oldida)
A
2 ta halqadan bitta o ’ng to’qish (old 
devorcha orqali)
2 ta halqadan bitta o ’ng to’qish (orqa 
devorcha orqali)