Yusupova nargiza shakirovna jismoniy madaniyat nazariyasi va metodikasi

Ta‟limning usuliyatlariga qo‟yilgan umumiy talablar
.har qanday 
konkretholatda u yoki bu usuliyatni maqsadga muvofiqholda qo‟llash qator 
talablarga rioya qilishni taqazo etadi: 
1. 
Usuliyat albatta
ilmiy asoslangan
bo‟lishligi (oliy nerv faoliyati) 
muvofiqligi. 
2. 
Qo‟yilgan vazifaga o‟qitishning usuliyatini muvofiq-ligi.
Vazifalarning oldindan aniq belgilanmasligi ta‟lim usuliyatlarini to‟g‟ri 
tanlash imkonini bermaydi. Misol, darsda “kozyol”dan oyoqlarni kerib tayanib 
sakrashni o‟rgatish (o‟qitish) vazifasi qo‟yilgan bo‟lsa, usuliyatni tanlash mumkin 
bo‟lmay qoladi (bo‟laklarga ajratish bilan vaharakatni to‟la bajarish bilan o‟qitish 
metodlariga tayanish mumkin xolos). Nisbatan aniq vazifa, masalan, “kozyol”dan 
oyoqlarni kerib sakrashda qo‟llar bilan “depsinish”ni o‟rgatish qo‟yilsa, mashqni 
bo‟lak-larga ajratish bilan o‟rgatish usutiyatini qo‟llashga imkoniyat paydo bo‟ladi. 
3. Ta‟lim usuliyatini o‟qitish jarayonida tarbiyalash xarakterini 
shakllantirishi.
har bir tanlangan usuliyat aynan shuharakat faoliyatini o‟qitishning 
faqat effektini taomin-lash nuqtai nazaridangina ba‟olanmay, tarbiya vazifalari 
pozistiyasi talabiga qarabham ba‟olanishi zarur.
4. 
Usuliyatlarning qo‟llanishi ta‟lim tizimidagi barcha printsiplarning 
muvofiqligi va amalda qo‟llanilishiga tayani-shiga lozimligi.
Usuliyatni alo‟ida 
olingan pristip bilan aloqasini bir tomonlama izo‟lash va uni tushuntirishga yo‟l 
qo‟yib bo‟lmaydi. Masalan: agar o‟qituvchi ko‟rsatish usuliyatini qo‟llagan bo‟lsa, 
uni ko‟rgazmalilik printsipiga to‟la rioya qilayotir degan xulosamiz noto‟g‟ri 
bo‟ladi. Maolumki, bu printsip qator usuliyatlar tizimi orqali qo‟llaniladi. 
5. 
O‟quv materialining xususiyatlarining muvofiqligi.
O‟qitish metodlari 
maolum darajada bo‟lsada jismoniy mashq-larni turlariga bog‟liq bo‟lib, 

---

67 
ayrimhollarda faqat so‟z bilan ifodalashning o‟zi kifoya qilsa, nisbatan qiyin 
vazifalarnihal qilishda esa ko‟rsatish usuliyatiniham qo‟llab turishga to‟g‟ri keladi. 
Uynaladigan mashqlar, gimnastika, sport va turizm tarzidagi mashqlarni o‟qitish 
o‟zining xususiy usuliyatlariga ega emas. Jismoniy tarbiya usuliyatlari jismoniy 
mashqlarning barcha turlari uchun bir xildir. Shu bilan birga bu turlarninghar 
qaysisi qandaydir darajada bo‟lsada, bir xil usuliyatning usullardan foydalanishga 
yo‟naltirilgan bo‟lib boshqalaridan nisbatan ozroq foydalaniladi. Bunday 
qaramlilik qanchalar kam bo‟lsa o‟qitish natijasi shuncha yaxshi bo‟ladi.