Yusupova nargiza shakirovna jismoniy madaniyat nazariyasi va metodikasi

Laboratoriya eksperimentida
shug‟ullanuvchilar kundalik hayotiy 
sharoitda amaliyotida kam uchraydigan holatda tajriba o‟tkazadi. Masalan, 
jismoniy tayyorgarligi teng ikki guruh olinib, ulardan birining mashg‟uloti 
laboratoriyada, ikkinchisiniki esa oddiy tabiiy sharoitda olib boriladi. Bu 
tajribaning qulayligi tajribaning laboratoriya sharoitida yangitdan takrorlay olish 
mumkin ekanligidadir. Usuliyatni salbiy tomoni tajriba o‟tkazuvchining tajribada 
aynan ishtiroki bo‟lib, ob‟ektiv bo‟lmagan yakuniy xulosalarga ham olib kelishi 
mumkin.
3.4. Matematik hisoblash ilmiy tadqiqot uslubiyati 
Keyingi yillarda biologiya va pedagogika fanlarida tadqiqotning matematik 
hisoblash usuliyatlaridan keng foydalanilmoqda. 
Hamma voqealarning, atrofimizni o‟rab olganhar qanday jarayonlarning ikki 
tomoni – sifat va miqdor tomoni bo‟ladi. Maolumki, matematika voqelarning 
abstrakt shakldagi miqdor tomonini o‟rganadi. Shuning uchunham matematik 
usuliyatlardan foydalanishdan voz kechish tadqiqotchini masalaning faqatgina bir 

---

32 
tomonini – sifat tomoninigina o‟rganishga, uni to‟la o‟rgana olmaslika ma‟kum 
etadi. Bunday yarim-yorti yondashish tadqiq etiladigan muammoni aniqlab 
tadqiqotni boshlanish etapida yo‟l qo‟yilishi mumkin xolos. Ilmiy tadqiqothali 
aniqlnmagan taqdirdagina mumkin, lekin olib borishda voqealarning barcha 
tomonlarini, jumladan miqdor tomonla-riniham tadqiq etish muammosi turadi. 
«Fan matematikadan foydalanishga muyassar bo‟lgandagina takomiliga 
etadi»- degan edi Polp Lafarg. Shunga ko‟ra jismoniy tarbiya nazariyasining 
tadqotlarida keyinga yillarda matematika fanlaridan foydalanilmoqda, lekinhozirgi 
paytda asosan matematik statistika ilmiy tadqiqot jarayoniga muhim ahamiyat kasb 
etmoqda. 
Matematik statistikadan biologiya masalalarinihal etishda o‟ziga xos 
ravishda qo‟llanilib bometriya yoki variastion statistika orqali amalga oshiriladi.
Tadqiqot natijasida olingan materiallar tadqiqotning son va miqdor 
jihatlarini mujassamlashtiradi. Raqamlar, ko‟rsatkichlarni aniqligi tadqiqotchiga 
matematik jihatdan to‟g‟ri va aniq fikrlar, mulohazalar chiqarishga, tadqiqot 
jarayoni bo‟yicha taqqoslash, umumlashtirish, aniq xulosalar chiqarishga yordam 
beradi.
Agarda suzuvchilar yoxud basketbolchilarning eksperimental va kontrol 
guruhlarni yig‟ib ularni kuch talab qiladigan mashqlar bilan shug‟llanish 
mashg‟ulotlarining samaradorligi tadqiq qilinsa, shug‟ullanuvchilarning jinsi, 
yoshi, sport ma‟o-rati darajasiga qarab nazariy fikrlarni amaldagiholatihaqida aniq 
maolumotlar tayyorlash mumkin. Shuning uchun matematika fanining matematik 
statistikasi jismoniy tarbiya nazariyasi va usuliyatihamda qator sport fanlarining 
nazariyasi va usuliyatida ilmiy amaliy masalalarni ijobiyhal qilish, o‟quv tarbiya 
va sport trenirovkasi jarayoni takomillashtirishda muhim ahamiyat kasb etmoqda.
Ilmiy tadqiqot usuliyatlari doimiy bo‟lmay ular o‟z o‟rinlarini yangi va 
progressiv tadqiqot uslubiyatlariga bo‟shatib beradi. Barcha fanlar qatori jismoniy 
tarbiya fanining rivoji ko‟p jihatdan ilmiy tadqiqot usuliyatlarining rivojlanganligi 
natijalariga bog‟liqdir.