Yusupova nargiza shakirovna jismoniy madaniyat nazariyasi va metodikasi

3.3. Eksperiment ilmiy tadqiqot metodi 
Ilmiy tekshirishning bu metodi tekshiruvchining o‟zi tomonidan 
uyushtirilgan bo‟lib, uning o‟zini aktiv aralashuvi orqali olib boriladi. Bu metodda 
tekshiralayotgan jarayon maxsus sharoitda yoki tajribani yana qaytadan takrorlash 
uchun imkoniyat yaratiladi. Ushbu tadqiqot uslubining qulay yoki qimmatli 
tomoniham ana shunda. 
Jismoniy tarbiya jarayonida olib borilayotgan tajribani maxsus sharoitni 
hisobga olmay yoki sunoiy qaytadan o‟sha sharoitni yaratishda nazoratdagi 
masalaga oid bo‟lmagan muammolar ham yuzaga kelishi mumkin. Bu ilmiy 
tadqiqot usuliyatining salbiy tomonidir. Eksperimentni ob‟ektiv o‟tkazish 
amaliyotida tabiiy, modulli va laboratoriya eksperimentlari deb nomlangan 
eksperiment xillaridan foydalaniladi. 
Tabiiy eksperiment 
hayotiy sharoitda olib boriladi. Undan tajriba 

---

31 
ishtirokchilar butunlay bexabar (samaraligi ham shunda) bo‟lishi ham mumkin. 
Masalan, bir maktabning ikki sinfidagi jismoniy tarbiya darslarida dastur 
materialini o‟zlashtirilishi an‟anaviy o‟qitish uslullari bilan, boshqasida esa maxsus 
tanlangan usuliyatlar bilan olib borilib, natijani taqqoslash orqali qaysi sinfda 
samaradorligni yuqori bo‟lganligini aniqlash mumkin bo‟ladi. 
Modulli eksperiment 
metodidan kuzatuvchi hayotda uchraydigan oddiy 
sharoitdan bir oz o‟zgargan muhitda tajriba o‟tkaziladi. Masalan, muskul kuchini 
o‟stirishda sportga yangi kelganlar bilan ish olib borilib, ular xaftada uch marta, 
alo‟ida guruhlarga bo‟linib, birinchi guruhi yotgan shtangada mashq qilish, 
ikkinchi guruhi esa o‟zining tanasi og‟irligidan foydalanib, uchinchi guruhi faqat 
gantel ko‟tarish bilan maolum belgilangan muddat davomida mashq qiladi.har 
qaysi guruhning moduli alo‟ida (shtanga, gavdasi og‟irligi, gantel) mashqlar faqat 
elka kamar muskullarining kuchini ortirishga yo‟naltirilgan. Eksperimentdan so‟ng 
natijalar taqqoslanib samara bergan modul va uning mashqlari, uslubiyati effekti 
e‟lon qilinadi.