Yusupova nargiza shakirovna jismoniy madaniyat nazariyasi va metodikasi

3.1. Ilmiy tadqiqotda nazariy tahlil va umumlashtirish usuliyati 
Ma‟lumki, nazariy tahlil va umumlashtirish adabiyot materiallarini to‟la 
tahlil qilish va umumlashtirishdan boshlanadi. Adabiyot materiallarini to‟liq 
o‟rganib chiqish juda qiyin. Uhar 4-5 yilda yana shunchadanga ko‟payadi. Bundan 
tashqari ilmiy jurnallardagi tadqiqotlar haqidagi maqolalar bir necha marotaba 
ko‟paymoqda. Bunda yordamchi ilmiy predmet - “bibliografiya” fani 
tadqiqotchining ishini engillashtiradi. U nashr qilingan adabiyotlarni tartibga soladi 
va ro‟yxatini tuzib chiqadi. Retrospektiv uslub orqali sistemaga solish ma‟lum davr 
ichidagi mavjud adabiyotlarning ilmiy yo‟nalishi bo‟yicha yangiliklarga qisqa izoh 
beradi. 
Bundan tashqari, tadqiqotchi “bibliografik tavsifnoma”dan ham 
foydalaniladi. Tavsifnoma yangi chiqqan adabiyot uchun yozma ravishda yoki 
referat sifatida (ilmiy ish natijasini qisqartirganholda) tayyorlaydi, unga izoh 
beradi. 
Bibliografik izlanish esa tadqiqotchining adabiyotlar ustidagi birlamchi ishi 
bo‟lib, tadqiqotchi izlanishi orqali topilgan qarama-qarshiliklar ustida nazariy baxs 
yuritadi, ularni bir-biri bilan taqqoslaydi. 

---

29 
Nazariy tahlil va umumlashtirishning yana bir usuliyati hujjat materiallari 
ustida ishlashdir. Jismoniy tarbiyaning ko‟p tomoni amaliy mashg‟ulotlar uchun 
tuzilgan rejalar, kundaliklar, konspektlar, hisobotlar va shunga o‟xshashlarda 
ifodalanadi. Ular albatta amaliyotni nazarda tutganholda tuzilgan bo‟ladi. Ularni 
ilmiy jihatdan chuqur o‟rganish kutilmagan natijalarni berishi mumkin. Masalan, 
ja‟onning kuchli sportchilarini tayyorlash va ularning shug‟ullanish rejalarini 
solishtirish, malakali sportchilarning kundaliklari, xaftalik, oylik, yillik jismoniy 
yuklarninghajmi, miqdori, bajarish intensivligi va boshqalar tadqiqotchiga manba 
bo‟lishi mumkin.
Ilmiy tadqiqot uchun musobaqa materiallari, ko‟p yillik trenirovkalarning 
natijalarini o‟rganishham tadqiqot ob‟ekti bo‟lib xizmat qiladi. 
Ilmiy maqsadda tuzilgan turli xil anketalar ham hujjat materiallari bo‟lib 
xizmat qilishi mumkin. Tuzilgan savollarga “„a” va “yo‟q” deb javob berishham 
ko‟p xulosalarga olib keladi.