Yusupova nargiza shakirovna jismoniy madaniyat nazariyasi va metodikasi

Sport formasini
fazasi sportda yutishga optimal (mazkur tsikl uchun) 
tayyor ekanlikni saqlab borish bilan xarakterlanadi. Bu vaqtda sport 

---

287 
mashg‟uloti bilan bog‟liq, bo‟lgan biologik o‟zgarishlarning davom etish 
darajasi (juda bo‟lmaganda katta yoshli sportchilarda) tushib ketishi o‟z-
o‟zidan har qalay kamaya borsa kerak, chunki bu vaqtda yuksak darajadagi sport 
ko‟rsatkichlari nisbatan turg‟unlasha boradi. 
Sport formasi davrida tub o‟zgarishlarga yo‟l qo‟yib bo‟lmaydi, chunki 
ular sport formasini yo‟qotishga olib kelgan bo‟lar edi. Biroq, bu bundan 
oldingi konstruktiv fazada qo‟lga kiritilgan imkoniyatlar va bu erda faqat 
ekspluatastiya qilinadi, degan ma‟noni bildirmaydi. Sport formasini saqlash fonida 
sport yutuqlariga erishish bevosita bog‟liq bo‟lgan hamma narsalarning yanada 
rivojlanishi davom etadi. Shuning uchun natijalar o‟sa boradi, biroq, bu o‟sish mazkur 
sport formasi darajasidan chiqmaydi. 
Mashg‟ulot tuzilish xususiyatlariga qarab, sport formasini saqlab turishning turli 
usullarini ifodalovchi sport natijalari bir yillik dinamikasining tiplari turlicha bo‟ladi. 
Bular quyidagilardan iborat: «cho‟qqilar» orasida uncha uzoq, davom etmaydigan 
4-b xaftaga boradigan pasayishlar bor «bir cho‟qqilik», «qo‟sh cho‟qqilik». Bular ko‟p 
turli xollarning barchasini qamrab olmaydigan faqat asosiy, qancha keng tarqalgan 
variantlar, xolos. Bundan tashqari sportning ayrim turlari (masalan, og‟ir atletika) 
uchun oralig‟i 3 oydan ortiq pasayishga ega bo‟lgan «qo‟sh cho‟qqilik» dinamika, 
tipikdir. 
Sport formasini saqlab turish muddatlarini aniq belgilash ancha qiyin ish. 
Sportning ayrim turlaridagi sport natijalari dinamikasini statistik analiz qilish 
asosida taxminan shuni aytish mumkinki, yuqori malakali sportchilarda bu 
muddat odatda «bir cho‟qqilik» dinamikada 2-3 oyga yaqin, «qo‟sh cho‟qqilik» 
esa, jamlab hisoblansa, 4-4,5 oyga boradi. Cho‟qqi-lar orasidagi nisbatan uncha 
uzoq, davom etmaydigan pasayish-lar, aftidan, alohida oraliq momentlar 
sifatida sport formasini saqlab turish davriga kiritilishi to‟g‟ri bo‟lsa kerak. 
Bu paytda sport formasining asosiy tarkibiy qismlari yo‟qolmasa kerak; faqat 
spestifik funkstional kayfiyat bir oz pasayishi mumkin. Ko‟rsatilgan muddatlarni 
tibbiy - fiziolo-gik ma‟lumotlari xam qisman tasdiqlaydi (S.P.Letunov va 
boshqalar). 

---

288 
Sport formasini saqlab turishning qaysi varianti yaxshiroq ekanini aytish hozircha 
qiyin. Ko‟p narsa, shubxasiz, sport turlarining xususiyatlariga bog‟liq. Yana shu narsa 
xam ma‟lumki, «qo‟sh cho‟qqilik» variantlarda mashg‟ulotlarning musobaqa davrini 
uzaytirish imkoni paydo bo‟ladi. Mazkur variantlar ham, aslini olganda, ana shunday 
zaruriyat orqasida paydo bo‟lgan.