Yusuf Xos Xojibning ilmiy me’rosi

‘’Qutag’du Bilig ‘’- asari haqida.

• Hijriy 462 yili (1069/70) yozib tugatgan Yusuf oʻzi haqida asar muqaddimasida shunday maʼlumot beradi: “Bu kitobni tasnif qiligʻli Balasagʻun mavludligʻ parqiz idisi er turur. Ammo bu kitobni Koshgʻarda tugal qilib, Mashriq maliki Tavgʻachxan uskinga kekurmish, malik ani agʻirlab, ulugʻlab oʻz Xas Hojibliqin anga bermish turur, aning uchun Yusuf Ulugʻ Xas Hojib teb yazmish turur” (Bu kitobni tartib beruvchi Balasogʻunda tugʻilgan, parqiz sohibi (sabr-qanoatli) kishidir. Ammo bu kitobni Koshgʻarda tugal qilib, Mashriq maliki Tavgʻachxon dargohiga keltiribdir. Malik uni yorlaqab, ulugʻlab oʻz (saroyida) Xos Hojiblik (lavozimini) beribdi. Shuning uchun Yusuf Ulugʻ Xos Hojib deb mashhur nomi tarqalibdi). Kitobda nomi tilga olingan xoqon Nasriddin Tavgʻach ulugʻ Bugʻro Qoraxon Abu Ali Hasan Xorunxon binni Arslonxon boʻlib, 1075–1103 yillar davomida Qoraxoniylar davlatini boshqargan. “Qutadgʻu bilig” asari unga bagʻishlangan paytda u Koshgʻarda Arslontegin Toʻgʻrul Qoraxoqon Mahmudxon (1059–1075)ning oʻrtoq-qogʻoni sifatida hukm surardi. (Qoraxoniylar sulolasida shunday odat boʻlib, Balasogʻun asosiy xoqon hukmdor boʻlganda Qoshgʻarda uning oʻrtoq-qogʻoni ish yuritardi).