Yusuf xos xojib “qutadg’u bilig” asari. Reja: Yusuf Xos Hojib hayot yo’li. «Qutadg’u bilig»

Bazadim kitobi mavoiz, masal,

Boqig’li, o’quvg’li osig’ olsu tep.

(O’qigan va eshitganlar foydalansin deb, kitobimni nasihat va maqollar bilan bezadim.)

U xalq maqollarini aynan yoki ularning mazmunini saqlagan holda shaklini she’riy misralarga muvofiqlashtirib beradi. Misollar:

O’chukturma erni tilin, bil, bu til,

Bashaq tursa, butmas, butar o’q boshi.

(Tiling bilan o’ch hissini qo’zg’ama, bil: o’q yarasi bitib ketadi-yu, til yarasi bitmaydi.)

Orimas necha yusa qon birla qon.

(Qonni qon bilan yuvib (tozalab) bo’lmaydi.)

Bunday misralar xalqning to’g’rilik haqidagi donishmandona so’zlari, «Qilich yarasi tuzaladi, til yarasi tuzalmaydi», «Qonni qon bilan yuvib bo’lmas» kabi maqollarning mazmuni asosida yaratilgandir.

Ahmad Yugnakiy fikr-mulohazalaridagi ziddiyatlariga qaramay, o’z davrining progressiv shoiri va mutafakkiri sifatida gavdalanadi. U «Hibatul-haqoyiq» dostoni bilan qadim turkiy adabiy tili hamda adabiyoti taraqqiyotiga katta hissa qo’shdi. Garchi «Hibatul-haqoyiq»ning nusxalari u qadar keng tarqalmagan bo’lsa ham, u Navoiy kabi buyuk so’z san’atkorining nazar-e’tiboridan chetda qolmagan edi. Navoiy «Nasoimul-muhabbat» («Muhabbat shabadasi») asarida «Hibatul-haqoyiq»dan parcha keltirib, shoirning ko’zi ojiz bo’lganini qayd etadi. Shuningdek, Navoiy Husayn Boyqaroning o’g’li Badiuzzamonga yozgan xatlaridan birida ham «Hibatul-haqoyiq»dan misralar keltiradi. Navoiyga «Hibatul-haqoyiq»ning tanish va manzur bo’lishi Ahmad Yugnakiyning adabiyot tarixida muhim o’rin tutganini, uning ijodiyoti o’zbek adabiy tili va adabiyoti bilan ham aloqadorligini yana bir karra ta’kidlaydi.


Adabiyot:

1. Mallaev N.M. O’zbek adabiyoti tarixi. 1-kitob. 3-

nashri.-Toshkent: «O’qituvchi», 1976. 138-150 b.

2. Haqqul Ibrohim. Ahmad Yugnakiy imomi A’zamga

   
   

zamondosh bo’lganmi? Irfon va idrok. -Toshkent:

«Ma’naviyat», 1998.-B.66-75.

3. Imomnazarov M. Adib Ahmad Yugnakiy. Buyuk

   
   

siymolar, allomalar.-Toshkent: «Meros», 1995. 21-25 b.

4.Mualliflar jamoasi. O’zbek adabiyoti tarixi. 5

tomlik. 1-tom.-Toshkent: «Fan», 1974. 131-141 b.